Tình trạng ngứa ngáy ở khoang miệng có thể diễn biến từ nhẹ đến nghiêm trọng và bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Đặc biệt, miệng bị ngứa và sưng có thể là biểu hiện của sốc phản vệ – một phản ứng nguy hiểm đe dọa đến tính mạng người bệnh.
Tình trạng ngứa ngáy ở khoang miệng có thể diễn biến từ nhẹ đến nghiêm trọng và bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Đặc biệt, miệng bị ngứa và sưng có thể là biểu hiện của sốc phản vệ – một phản ứng nguy hiểm đe dọa đến tính mạng người bệnh.
Cùng tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa tình trạng ngứa miệng trong bài viết sau đây.
Nguyên nhân gây ngứa miệng
Cảm giác ngứa ở khoang miệng có thể do rất nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm:
Hội chứng dị ứng miệng
Hội chứng dị ứng miệng (oral allergy syndrome – OAS) là một dạng dị ứng thực phẩm gây ảnh hưởng đến miệng, môi, lưỡi và cổ họng. Hội chứng này xảy ra khi hệ thống miễn dịch tìm thấy sự tương đồng giữa protein trong thực phẩm và protein gây dị ứng trong một số loại phấn hoa. Kết quả là cơ thể phản ứng lại với những loại thực phẩm này giống như cách chúng phản ứng với chất gây dị ứng là phấn hoa.
Các triệu chứng bao gồm:
- Nổi mẩn đỏ, ngứa ở trong và xung quanh miệng, lưỡi và cổ họng
- Sưng các mô ở trong và xung quanh miệng
- Thay đổi mùi vị thức ăn trong miệng
- Ngứa ống tai ngoài
Trong đa số trường hợp, các triệu chứng trên chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và thường không quá nghiêm trọng. Tuy nhiên, đôi khi OAS có thể dẫn đến sốc phản vệ – một tình trạng nguy hiểm đe dọa tính mạng của người bệnh.
Các loại thực phẩm có thể gây ra phản ứng OAS bao gồm:
- Quả hạch
- Táo
- Cần tây
- Các loại đậu
- Cá và các loại động vật có vỏ
- Trứng
- Sữa bò
- Đậu nành
- Lúa mì
Ngứa miệng do sốc phản vệ
Sốc phản vệ cũng là một dạng của phản ứng dị ứng. Tuy nhiên, nó nghiêm trọng hơn OAS rất nhiều và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức. Sốc phản vệ thường bắt đầu bằng triệu chứng ngứa ran hoặc sưng miệng sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng. Các chất gây dị ứng thường gây ra tình trạng này bao gồm:
- Nọc độc của ong hoặc các loại côn trùng khác
- Thuốc
- Một số loại thực phẩm
- Mủ cao su
Sốc phản vệ có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, gây ra huyết áp thấp và sưng phù nặng. Tình trạng sưng có thể xảy ra ở miệng và cổ họng, khiến người bệnh cảm thấy khó thở. Bên cạnh đó, sốc phản vệ còn gây ra các vấn đề như:
- Chóng mặt
- Nhịp tim không đều
- Buồn nôn và nôn
- Đau bụng
- Tiêu chảy
- Ngất xỉu
- Mất ý thức
Ngứa miệng do nhiễm virus
Virus cảm lạnh và cảm cúm cũng là một trong những tác nhân gây ra tình trạng ngứa miệng. Khi người bệnh bị nhiễm virus, hệ thống miễn dịch sẽ sản sinh ra các tế bào chuyên biệt để tiêu diệt mầm bệnh.
Cùng tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa tình trạng ngứa miệng trong bài viết sau đây.
Nguyên nhân gây ngứa miệng
Cảm giác ngứa ở khoang miệng có thể do rất nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm:
Hội chứng dị ứng miệng
Hội chứng dị ứng miệng (oral allergy syndrome – OAS) là một dạng dị ứng thực phẩm gây ảnh hưởng đến miệng, môi, lưỡi và cổ họng. Hội chứng này xảy ra khi hệ thống miễn dịch tìm thấy sự tương đồng giữa protein trong thực phẩm và protein gây dị ứng trong một số loại phấn hoa. Kết quả là cơ thể phản ứng lại với những loại thực phẩm này giống như cách chúng phản ứng với chất gây dị ứng là phấn hoa.
Các triệu chứng bao gồm:
- Nổi mẩn đỏ, ngứa ở trong và xung quanh miệng, lưỡi và cổ họng
- Sưng các mô ở trong và xung quanh miệng
- Thay đổi mùi vị thức ăn trong miệng
- Ngứa ống tai ngoài
Trong đa số trường hợp, các triệu chứng trên chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và thường không quá nghiêm trọng. Tuy nhiên, đôi khi OAS có thể dẫn đến sốc phản vệ – một tình trạng nguy hiểm đe dọa tính mạng của người bệnh.
Các loại thực phẩm có thể gây ra phản ứng OAS bao gồm:
- Quả hạch
- Táo
- Cần tây
- Các loại đậu
- Cá và các loại động vật có vỏ
- Trứng
- Sữa bò
- Đậu nành
- Lúa mì
Ngứa miệng do sốc phản vệ
Sốc phản vệ cũng là một dạng của phản ứng dị ứng. Tuy nhiên, nó nghiêm trọng hơn OAS rất nhiều và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức. Sốc phản vệ thường bắt đầu bằng triệu chứng ngứa ran hoặc sưng miệng sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng. Các chất gây dị ứng thường gây ra tình trạng này bao gồm:
- Nọc độc của ong hoặc các loại côn trùng khác
- Thuốc
- Một số loại thực phẩm
- Mủ cao su
Sốc phản vệ có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, gây ra huyết áp thấp và sưng phù nặng. Tình trạng sưng có thể xảy ra ở miệng và cổ họng, khiến người bệnh cảm thấy khó thở. Bên cạnh đó, sốc phản vệ còn gây ra các vấn đề như:
- Chóng mặt
- Nhịp tim không đều
- Buồn nôn và nôn
- Đau bụng
- Tiêu chảy
- Ngất xỉu
- Mất ý thức
Ngứa miệng do nhiễm virus
Virus cảm lạnh và cảm cúm cũng là một trong những tác nhân gây ra tình trạng ngứa miệng. Khi người bệnh bị nhiễm virus, hệ thống miễn dịch sẽ sản sinh ra các tế bào chuyên biệt để tiêu diệt mầm bệnh.
Tuy nhiên, sự tích tụ của các tế bào miễn dịch này có thể làm cho vòm miệng và cổ họng bị viêm và tắc nghẽn, gây ra cảm giác ngứa ngáy. Bên cạnh đó, người bệnh còn có thể gặp phải các triệu chứng sau:
- Đau họng
- Sổ mũi
- Hắt hơi
- Đau đầu
- Khàn tiếng
- Sốt
- Sưng hạch bạch huyết
Nấm miệng
Nấm miệng, hay còn gọi là tưa miệng, là bệnh xảy ra khi có sự phát triển quá mức của nấm men Candida trong màng nhầy ở miệng và cổ họng. Các triệu chứng thường gặp của bệnh nấm miệng bao gồm:
- Khô miệng
- Xuất hiện các mảng dày màu trắng kem ở lưỡi, má trong, vòm miệng và cổ họng
- Cảm giác nóng rát, khó chịu và đau nhức ở các khu vực bị ảnh hưởng
- Mất vị giác
- Đau khi ăn hoặc nuốt
Bạn có nguy cơ cao mắc bệnh nấm miệng nếu có các yếu tố sau:
- Dùng răng giả
- Hút thuốc lá
- Sử dụng thuốc kháng sinh
- Sử dụng corticosteroid hoặc thuốc hít điều trị bệnh hen suyễn
- Mắc bệnh tiểu đường
- Bị suy giảm hệ thống miễn dịch
Ngứa miệng do lở miệng (giộp môi)
Lở miệng là hiện tượng hình thành các vết loét bên ngoài khoang miệng, thường là ở trên hoặc xung quanh môi. Tình trạng này thường do virus herpes simplex (HSV) gây ra và rất dễ lây lan. Chứng lở miệng thường phát triển theo các giai đoạn sau:
- Người bệnh cảm thấy ngứa ran và đau quanh môi
- Sau một vài ngày, một vết phồng rộp chứa đầy chất lỏng sẽ xuất hiện ở gần miệng, má và mũi. Các vết phồng có thể gộp lại với nhau, gây nhiễm trùng, chảy mủ.
- Vết phồng rộp sẽ vỡ ra, đóng vảy và tạo thành vết loét. Các vết loét này thường sẽ tự lành và không để lại sẹo.
Các trường hợp ngứa miệng
thường gặp
Để tìm được biện pháp khắc phục, bạn cần khoanh vùng các nguyên nhân thường gặp cho một số trường hợp ngứa miệng nhất định, bao gồm:
Ngứa miệng và cổ họng
Nếu bạn bị ngứa miệng và cổ họng, các nguyên nhân có thể bao gồm:
- Dị ứng thực phẩm nghiêm trọng
- Dị ứng với thuốc
- Dị ứng theo mùa
- Nấm miệng
- Sốc phản vệ
Ngứa miệng và môi
Nếu miệng và môi của bạn bị ngứa, bạn có thể bị:
- Lở miệng
- Nấm miệng
- Dị ứng thực phẩm nhẹ
Ngứa miệng sau khi ăn
Bị ngứa ở khoang miệng sau khi ăn có thể là do:
- Dị ứng thực phẩm từ nhẹ đến nặng
- Dị ứng với thuốc
- Hội chứng dị ứng miệng
- Sốc phản vệ
Tuy nhiên, sự tích tụ của các tế bào miễn dịch này có thể làm cho vòm miệng và cổ họng bị viêm và tắc nghẽn, gây ra cảm giác ngứa ngáy. Bên cạnh đó, người bệnh còn có thể gặp phải các triệu chứng sau:
- Đau họng
- Sổ mũi
- Hắt hơi
- Đau đầu
- Khàn tiếng
- Sốt
- Sưng hạch bạch huyết
Nấm miệng
Nấm miệng, hay còn gọi là tưa miệng, là bệnh xảy ra khi có sự phát triển quá mức của nấm men Candida trong màng nhầy ở miệng và cổ họng. Các triệu chứng thường gặp của bệnh nấm miệng bao gồm:
- Khô miệng
- Xuất hiện các mảng dày màu trắng kem ở lưỡi, má trong, vòm miệng và cổ họng
- Cảm giác nóng rát, khó chịu và đau nhức ở các khu vực bị ảnh hưởng
- Mất vị giác
- Đau khi ăn hoặc nuốt
Bạn có nguy cơ cao mắc bệnh nấm miệng nếu có các yếu tố sau:
- Dùng răng giả
- Hút thuốc lá
- Sử dụng thuốc kháng sinh
- Sử dụng corticosteroid hoặc thuốc hít điều trị bệnh hen suyễn
- Mắc bệnh tiểu đường
- Bị suy giảm hệ thống miễn dịch
Ngứa miệng do lở miệng (giộp môi)
Lở miệng là hiện tượng hình thành các vết loét bên ngoài khoang miệng, thường là ở trên hoặc xung quanh môi. Tình trạng này thường do virus herpes simplex (HSV) gây ra và rất dễ lây lan. Chứng lở miệng thường phát triển theo các giai đoạn sau:
- Người bệnh cảm thấy ngứa ran và đau quanh môi
- Sau một vài ngày, một vết phồng rộp chứa đầy chất lỏng sẽ xuất hiện ở gần miệng, má và mũi. Các vết phồng có thể gộp lại với nhau, gây nhiễm trùng, chảy mủ.
- Vết phồng rộp sẽ vỡ ra, đóng vảy và tạo thành vết loét. Các vết loét này thường sẽ tự lành và không để lại sẹo.
Các trường hợp ngứa miệng
thường gặp
Để tìm được biện pháp khắc phục, bạn cần khoanh vùng các nguyên nhân thường gặp cho một số trường hợp ngứa miệng nhất định, bao gồm:
Ngứa miệng và cổ họng
Nếu bạn bị ngứa miệng và cổ họng, các nguyên nhân có thể bao gồm:
- Dị ứng thực phẩm nghiêm trọng
- Dị ứng với thuốc
- Dị ứng theo mùa
- Nấm miệng
- Sốc phản vệ
Ngứa miệng và môi
Nếu miệng và môi của bạn bị ngứa, bạn có thể bị:
- Lở miệng
- Nấm miệng
- Dị ứng thực phẩm nhẹ
Ngứa miệng sau khi ăn
Bị ngứa ở khoang miệng sau khi ăn có thể là do:
- Dị ứng thực phẩm từ nhẹ đến nặng
- Dị ứng với thuốc
- Hội chứng dị ứng miệng
- Sốc phản vệ
Điều trị ngứa khoang miệng
Phương pháp điều trị ngứa khoang miệng sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ngứa, cụ thể như sau:
Điều trị hội chứng dị ứng miệng
Thông thường, ngứa miệng ở mức độ nhẹ do hội chứng dị ứng miệng có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Trong trường hợp dị ứng gây ra các vấn đề khác như nghẹt mũi, hắt hơi… người bệnh có thể sử dụng thuốc kháng histamin để kiểm soát triệu chứng.
Điều trị sốc phản vệ
Sốc phản vệ rất nguy hiểm và có thể đe dọa đến tính mạng. Do đó, khi có biểu hiện của sốc phản vệ, người bệnh cần gọi ngay cho cấp cứu hoặc nhờ người quen đưa đến cơ sở y tế gần nhất. Trong trường hợp gặp phải các phản ứng nghiêm trọng, người bệnh có thể sử dụng dụng cụ tiêm tự động epinephrine (EpiPen). Epinephrine là một loại hormone có tác dụng làm tăng lưu lượng máu, thư giãn cơ trơn, giải phóng đường thở và giúp người bệnh hô hấp dễ dàng hơn.
Tuy nhiên, dù có dùng Epinephrine hay không, người bệnh vẫn cần liên lạc ngay với đơn vị y tế để được kiểm tra và hỗ trợ.
Điều trị ngứa miệng do nhiễm nấm
Nếu nguyên nhân gây ngứa là do nhiễm nấm, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các loại thuốc chống nấm như:
- Clotrimazole (Canesten)
- Miconazole (Monistat)
- Nystatin (Mycostatin)
- Fluconazole (Diflucan)
Điều trị tình trạng lở miệng
Lở miệng do virus herpes simplex thường tự biến mất sau một vài tuần mà không cần điều trị. Tuy nhiên, để giảm triệu chứng đau nhức do vết loét gây ra, bạn có thể chườm lạnh lên vết loét hoặc dùng các loại thuốc giảm đau như ibuprofen hay paracetamol.
Bên cạnh đó, bạn cũng có thể sử dụng các loại kem hoặc thuốc kháng virus như Acyclovir (Xerese®, Zovirax®) hoặc Valacyclovir (Valtrex®) để mau lành vết thương hơn.
Khi nào bạn cần đến bệnh viện?
Nếu nghi ngờ mình bị ngứa miệng do nhiễm trùng, bạn nên đi khám để được điều trị triệt để. Bên cạnh đó, nếu bạn có triệu chứng dị ứng nhưng không rõ nguyên nhân nào gây ra chúng, hãy liên hệ với một bác sĩ dị ứng.
Thông qua các xét nghiệm chuyên khoa, bác sĩ sẽ giúp bạn xác định chính xác chất gây dị ứng. Đồng thời, bạn cũng có thể được kê toa epinephrine và hướng dẫn điều trị tại nhà sau khi chẩn đoán.
Phòng ngừa tình trạng ngứa miệng
Để ngăn ngừa ngứa miệng do dị ứng, người bệnh cần tránh xa chất gây dị ứng đã được xác định thông qua quá trình chẩn đoán. Đối với ngứa miệng do nhiễm nấm, người bệnh cần thực hiện vệ sinh răng miệng tốt và thực hiện một số thay đổi lối sống, bao gồm:
- Tháo bỏ răng giả trước khi đi ngủ
- Súc miệng kỹ càng sau khi sử dụng thuốc hít corticosteroid
- Đánh răng và sử dụng chỉ nha khoa thường xuyên
- Bỏ hút thuốc lá, hạn chế tối đa hút thuốc lá thụ động
Ngứa miệng thường là do dị ứng thực phẩm nhẹ hoặc nhiễm trùng khoang miệng gây ra. Đa phần tình trạng này sẽ biến mất sau một thời gian ngắn mà không cần chữa trị. Tuy nhiên, nó cũng có thể là biểu hiện của các vấn đề nguy hiểm hơn, bao gồm sốc phản vệ. Do đó, khi ngứa miệng đi kèm với các triệu chứng như khó thở, chóng mặt, mất ý thức… bạn cần gọi ngay cho cấp cứu để được hỗ trợ khẩn cấp.
Điều trị ngứa khoang miệng
Phương pháp điều trị ngứa khoang miệng sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ngứa, cụ thể như sau:
Điều trị hội chứng dị ứng miệng
Thông thường, ngứa miệng ở mức độ nhẹ do hội chứng dị ứng miệng có thể tự khỏi mà không cần điều trị. Trong trường hợp dị ứng gây ra các vấn đề khác như nghẹt mũi, hắt hơi… người bệnh có thể sử dụng thuốc kháng histamin để kiểm soát triệu chứng.
Điều trị sốc phản vệ
Sốc phản vệ rất nguy hiểm và có thể đe dọa đến tính mạng. Do đó, khi có biểu hiện của sốc phản vệ, người bệnh cần gọi ngay cho cấp cứu hoặc nhờ người quen đưa đến cơ sở y tế gần nhất. Trong trường hợp gặp phải các phản ứng nghiêm trọng, người bệnh có thể sử dụng dụng cụ tiêm tự động epinephrine (EpiPen). Epinephrine là một loại hormone có tác dụng làm tăng lưu lượng máu, thư giãn cơ trơn, giải phóng đường thở và giúp người bệnh hô hấp dễ dàng hơn.
Tuy nhiên, dù có dùng Epinephrine hay không, người bệnh vẫn cần liên lạc ngay với đơn vị y tế để được kiểm tra và hỗ trợ.
Điều trị ngứa miệng do nhiễm nấm
Nếu nguyên nhân gây ngứa là do nhiễm nấm, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng các loại thuốc chống nấm như:
- Clotrimazole (Canesten)
- Miconazole (Monistat)
- Nystatin (Mycostatin)
- Fluconazole (Diflucan)
Điều trị tình trạng lở miệng
Lở miệng do virus herpes simplex thường tự biến mất sau một vài tuần mà không cần điều trị. Tuy nhiên, để giảm triệu chứng đau nhức do vết loét gây ra, bạn có thể chườm lạnh lên vết loét hoặc dùng các loại thuốc giảm đau như ibuprofen hay paracetamol.
Bên cạnh đó, bạn cũng có thể sử dụng các loại kem hoặc thuốc kháng virus như Acyclovir (Xerese®, Zovirax®) hoặc Valacyclovir (Valtrex®) để mau lành vết thương hơn.
Khi nào bạn cần đến bệnh viện?
Nếu nghi ngờ mình bị ngứa miệng do nhiễm trùng, bạn nên đi khám để được điều trị triệt để. Bên cạnh đó, nếu bạn có triệu chứng dị ứng nhưng không rõ nguyên nhân nào gây ra chúng, hãy liên hệ với một bác sĩ dị ứng.
Thông qua các xét nghiệm chuyên khoa, bác sĩ sẽ giúp bạn xác định chính xác chất gây dị ứng. Đồng thời, bạn cũng có thể được kê toa epinephrine và hướng dẫn điều trị tại nhà sau khi chẩn đoán.
Phòng ngừa tình trạng ngứa miệng
Để ngăn ngừa ngứa miệng do dị ứng, người bệnh cần tránh xa chất gây dị ứng đã được xác định thông qua quá trình chẩn đoán. Đối với ngứa miệng do nhiễm nấm, người bệnh cần thực hiện vệ sinh răng miệng tốt và thực hiện một số thay đổi lối sống, bao gồm:
- Tháo bỏ răng giả trước khi đi ngủ
- Súc miệng kỹ càng sau khi sử dụng thuốc hít corticosteroid
- Đánh răng và sử dụng chỉ nha khoa thường xuyên
- Bỏ hút thuốc lá, hạn chế tối đa hút thuốc lá thụ động
Ngứa miệng thường là do dị ứng thực phẩm nhẹ hoặc nhiễm trùng khoang miệng gây ra. Đa phần tình trạng này sẽ biến mất sau một thời gian ngắn mà không cần chữa trị. Tuy nhiên, nó cũng có thể là biểu hiện của các vấn đề nguy hiểm hơn, bao gồm sốc phản vệ. Do đó, khi ngứa miệng đi kèm với các triệu chứng như khó thở, chóng mặt, mất ý thức… bạn cần gọi ngay cho cấp cứu để được hỗ trợ khẩn cấp.
Xem thêm: Bị nổi mẩn đỏ ở lưng không ngứa là bệnh gì? Cách điều trị thế nào?