Viêm họng hạt là một trong những thể thường gặp của bệnh viêm họng mãn tính, bên cạnh thể xuất tiết và thể teo. Bệnh lý này đặc trưng bởi sự tăng sản lành tính của các nang lympho, dẫn đến xuất hiện của các hạt nhỏ có màu hồng, đỏ, nổi cộm, không gây đau và ngứa ở thành sau họng.
Viêm họng hạt là gì?
Viêm họng hạt (viêm họng mạn tính quá phát) là tình trạng nhiễm trùng hầu họng kéo dài khiến niêm mạc bị sưng đỏ, phù nề và có hiện tượng dày lên tạo thành các trụ giả. Đồng thời các hạch lympho ở niêm mạc có xu hướng tăng sản lành tính, dẫn đến sự hình thành các hạt nhỏ có màu hồng/ đỏ, nổi cộm, không gây đau hay ngứa ở thành họng.
Viêm họng hạt có thể khởi phát đơn độc hoặc cũng có thể đi kèm với một số vấn đề hô hấp mãn tính như viêm thanh, khí phế quản, viêm mũi và viêm xoang. Vì vậy, điều trị bệnh lý này đòi hỏi phải kết hợp cả điều trị triệu chứng và nguyên nhân.
Do nguyên nhân phức tạp nên viêm họng hạt có đặc tính dai dẳng, khó điều trị hoàn toàn và dễ tái phát. Mặc dù các triệu chứng của bệnh không khởi phát ồ ạt, đột ngột và không diễn tiến nhanh như viêm họng cấp nhưng về lâu dài, bệnh có thể gây ra một số biến chứng nặng nề, ảnh hưởng đến chức năng hô hấp và sức khỏe tổng thể.
Nguyên nhân gây ra bệnh viêm họng hạt
Thông thường, viêm họng cấp chủ yếu xảy ra do nhiễm trùng (vi khuẩn, nấm men và virus). Tuy nhiên, viêm họng mãn tính nói chung và viêm họng hạt nói riêng có thể khởi phát do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong một số trường hợp, bệnh có thể là hệ quả do nhiều nguyên nhân và yếu tố cộng hưởng.
Một số nguyên nhân phổ biến gây ra bệnh viêm họng hạt:
- Nhiễm trùng hầu họng kéo dài: Tình trạng viêm nhiễm ở hầu họng không được điều trị triệt để có thể dẫn đến viêm họng mãn tính thể quá phát (viêm họng hạt). Nguyên nhân là do virus, nấm và vi khuẩn tấn công ồ ạt vào niêm mạc hầu họng. Lúc này, hạch lympho phải bắt giữ và tiêu diệt tác nhân gây nhiễm trùng nhằm bảo vệ đường hô hấp dưới. Tuy nhiên, hiện tượng này kéo dài có thể khiến các nang lympho bị tăng sản lành tính và dẫn đến sự hình thành các hạt nhỏ có màu hồng ở thành họng.
- Ngạt tắc mũi mãn tính: Các cơ quan hô hấp có mối liên hệ mật thiết với nhau. Tình trạng ngạt tắc mũi kéo dài (viêm xoang sau, lệch vách ngăn, polyp mũi, polyp xoang,…) có thể khiến quá trình dẫn lưu mũi – xoang – họng bị gián đoạn. Tình trạng này khiến cho viêm họng có xu hướng tiến triển dai dẳng, mãn tính và dẫn đến hiện tượng tăng sản nang lympho ở thành họng.
- Do cơ địa: Trên thực tế, viêm họng hạt có xu hướng gặp nhiều ở người có cơ địa dị ứng quanh năm. Hiện tượng dị ứng không chỉ gây phù nề niêm mạc mũi, xoang mà còn gây tổn thương hầu họng. Tình trạng này kéo dài cũng có thể là nguyên nhân khiến niêm mạc ở thành họng dày lên và xuất hiện các đốm hạt.
- Do thói quen xấu: Viêm họng hạt cũng có thể là hệ quả do một số thói quen như nghiện rượu, thường xuyên tiếp xúc với chất gây dị ứng, hóa chất và hút thuốc lá. Các thói quen này đều gây tổn thương hầu họng trong thời gian dài và làm tăng nguy cơ bị viêm họng hạt. Nếu tiếp tục duy trì các thói quen xấu, bệnh có thể chuyển sang viêm họng mãn tính thể teo (thường gặp ở người cao tuổi).
- Biến chứng của các bệnh hô hấp mãn tính: Ngoài ra, viêm họng hạt cũng có thể là biến chứng của một số bệnh hô hấp mãn tính như viêm mũi, viêm xoang và viêm amidan. Các bệnh hô hấp mãn tính có thể làm lây lan virus, vi khuẩn và nấm men đến hầu họng. Theo thời gian, nang lympho ở thành họng phát triển mạnh, tăng sản và dẫn đến hình thành các đốm, hạt.
- Một số nguyên nhân khác: Bên cạnh đó, viêm họng hạt còn có thể xảy ra do một số nguyên nhân và yếu tố rủi ro như vệ sinh răng miệng kém, bị trào ngược dạ dày thực quản, sinh sống trong môi trường ô nhiễm,… Ngoài ra, người làm công việc phải giao tiếp nhiều, thường xuyên tiếp xúc với hóa chất, bệnh nhân tiểu đường, nhiễm HIV hoặc phải sử dụng thuốc ức chế miễn dịch trong thời gian dài có nguy cơ cao bị viêm họng hạt.
Triệu chứng của bệnh viêm họng hạt
Viêm họng hạt có triệu chứng nhẹ, khởi phát chậm và khó nhận biết hơn so với viêm họng cấp tính. Tuy nhiên, bệnh lý này có biểu hiện thực thể rõ rệt và điển hình hơn so với giai đoạn cấp.
Các triệu chứng cơ năng của bệnh viêm họng hạt:
- Thường xuyên có cảm giác vướng và ngứa ở cổ họng, nhất là sau khi ngủ dậy
- Cổ họng đau nhẹ, nóng rát, khô và khó chịu
- Luôn có cảm giác vướng cổ họng dẫn đến thói quen thường xuyên khạc đờm và đằng hắng
- Đờm đặc, dính, dẻo, không loãng và trong suốt như giai đoạn cấp
- Nghẹn khi ăn uống, nuốt nước bọt
- Dễ buồn nôn do cổ họng quá nhạy cảm
- Hơi thở có mùi hôi
- Có thể bị khàn giọng sau khi giao tiếp nhiều, uống rượu bia hoặc sau khi hút thuốc lá
- Ho khan hoặc ho có đờm vào buổi đêm và sáng sớm sau khi thức dậy
Ngoài triệu chứng cơ năng, bạn cũng có thể nhận biết bệnh viêm họng hạt qua một số triệu chứng thực thể như:
- Quan sát niêm mạc họng nhận thấy màn hầu, lưỡi gà có hiện tượng dày lên và đỏ hơn bình thường, eo họng bị thu hẹp đáng kể
- Thành sau họng xuất hiện các hạt nhỏ nổi cộm có màu đỏ, hồng, xuất hiện đơn lẻ hoặc mọc thành đám
- Niêm mạc cạnh trụ amidan có dấu hiệu dày lên và sưng nề tạo thành các trụ giả
Viêm họng hạt có nguy hiểm không?
Viêm họng hạt không khởi phát triệu chứng đột ngột và ồ ạt như viêm họng ở giai đoạn cấp. Vì vậy, nhiều bệnh nhân có tâm lý chủ quan, không tiến hành thăm khám và can thiệp các biện pháp y tế.
Mặc dù không diễn tiến nhanh như viêm họng cấp nhưng về lâu dài, viêm họng hạt có thể tiến triển nặng và dẫn đến các biến chứng như:
- Viêm họng teo: Viêm họng teo là một trong những thể bệnh của viêm họng mãn tính (thể xuất tiết – thể quá phát – thể teo). Nếu không điều trị dứt điểm, bệnh viêm họng hạt có thể chuyển sang thể teo do tuyến nhầy và nang tân bị xơ hóa. Thể bệnh này đặc trưng bởi triệu chứng eo họng rộng ra, niêm mạc trắng bệch và nhẵn, mỏng.
- Suy nhược cơ thể: Các triệu chứng của viêm họng hạt ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống sinh hoạt, làm gián đoạn giấc ngủ, dẫn đến chứng suy nhược cơ thể và suy nhược thần kinh – đặc biệt là ở người trung niên và cao tuổi.
- Tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp khác: Viêm họng hạt kéo dài có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh hô hấp khác như viêm amidan cấp tính, áp xe amidan, viêm khí phế quản mãn tính, viêm thanh quản mãn tính,…
Cách điều trị viêm họng hạt dứt điểm
Viêm họng mãn tính nói chung và viêm họng hạt nói riêng đều có thể điều trị dứt điểm. Tuy nhiên vì bệnh có nguyên nhân phức tạp và đặc tính dai dẳng, dễ tái phát nên cần phối hợp giữa điều trị nguyên nhân và điều trị triệu chứng. Bên cạnh đó, cần phối hợp với chế độ chăm sóc phù hợp nhằm hỗ trợ quá trình điều trị và phòng ngừa bệnh tái phát.
1. Điều trị nguyên nhân
Viêm họng hạt xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Vì vậy, bạn cần thăm khám để được bác sĩ chẩn đoán nguyên nhân cụ thể và áp dụng các biện pháp điều trị tương ứng.
Tùy thuộc vào nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định một số biện pháp sau:
- Loại bỏ các yếu tố kích thích: Kích ứng và dị ứng kéo dài là nguyên nhân phổ biến gây viêm họng hạt và các thể viêm họng mãn tính khác. Nếu xảy ra do nguyên nhân này, bạn cần loại trừ các yếu tố kích thích như thuốc lá, rượu bia, hóa chất, bụi, nấm mốc, phấn hoa, lông chó mèo,…
- Đảm bảo lưu thông mũi: Các bệnh lý gây nghẹt tắc mũi là nguyên nhân gián tiếp gây ra hiện tượng viêm mãn tính ở hầu họng, dẫn đến nang lympho quá sản và phát triển thành các đốm hạt ở thành sau họng. Trong trường hợp này, bạn cần phẫu thuật chỉnh vách ngăn mũi, cắt polyp và điều trị dứt điểm tình trạng viêm ở các mô xoang.
- Điều trị triệt để các bệnh hô hấp: Như đã đề cập, viêm họng có thể là hệ quả của viêm amidan, viêm mũi, viêm xoang, viêm thanh quản,… Vì vậy để kiểm soát viêm họng hạt hoàn toàn và phòng ngừa tái phát, cần điều trị các bệnh lý này dứt điểm.
- Một số biện pháp khác: Trong một số ít trường hợp, viêm họng hạt có thể là hệ quả do trào ngược dạ dày thực quản, tiểu đường, nhiễm HIV,… Nếu xảy ra do những nguyên nhân này, bạn cần sử dụng thuốc diều trị theo hướng dẫn của bác sĩ, hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh viêm nhiễm và ăn uống điều độ để nâng cao hệ miễn dịch.
2. Điều trị tại chỗ
Bên cạnh điều trị nguyên nhân, bạn cần kết hợp với các phương pháp điều trị tại chỗ nhằm loại bỏ vi khuẩn, nấm, virus, dị nguyên và làm giảm các triệu chứng khó chịu ở hầu họng.
- Sử dụng thuốc: Bác sĩ có thể chỉ định thuốc bôi/ chấm họng chứa Glycerin borat 3%, khí dung chứa hydrocortisone + kháng sinh, và dung dịch kiềm súc miệng để ức chế hại khuẩn, giảm viêm và cải thiện một số triệu chứng ở hầu họng. Đối với trường hợp viêm họng hạt nhẹ, các hạt lympho có thể biến mất sau một thời gian dùng thuốc và loại bỏ nguyên nhân.
- Đốt viêm họng hạt: Trong trường hợp các hạt ở thành sau họng không tự thuyên giảm và gây cộm, ngứa, khó chịu, bạn có thể thực hiện đốt viêm họng hạt bằng nito lạnh, đốt điện hoặc đốt laser. Các thủ thuật này giúp loại bỏ đốm, hạt tăng sản ở thành họng, giảm vướng víu, khó chịu và cải thiện nghẹn, vướng khi nuốt. Tuy nhiên ở một số ít trường hợp, các hạt ở thành sau họng có thể tái phát sau một thời gian nhất định.
Phòng ngừa viêm họng hạt bằng cách nào?
Viêm họng hạt và các thể của viêm họng mãn tính đều có tiến triển dai dẳng và dễ tái phát. Vì vậy ngay sau khi điều trị, bạn cần thực hiện một số biện pháp phòng bệnh như:
- Đeo khẩu trang khi phải tiếp xúc với hóa chất, bụi, nấm mốc, lông chó mèo, phấn hoa. Đồng thời cần cân nhắc thay đổi công việc nếu bệnh lý này có liên quan đến yếu tố nghề nghiệp.
- Chải răng 2 lần/ ngày và súc miệng bằng nước muối ấm hoặc dung dịch kiềm để tiêu diệt hại khuẩn, làm sạch chất dị ứng, kích ứng,… Biện pháp này không chỉ giúp phòng ngừa viêm họng hạt mà còn làm giảm nguy cơ bị sâu răng, nha chu, viêm thanh quản và viêm VA.
- Tuyệt đối không hút thuốc lá và sử dụng rượu bia. Bên cạnh đó, cần hạn chế uống nước lạnh vào giai đoạn thời tiết thay đổi.
- Điều trị dứt điểm các bệnh hô hấp, tiêu hóa và kiểm soát một số bệnh nội khoa (tiểu đường) có thể làm tăng nguy cơ bị viêm họng hạt.
- Giữ ấm cơ thể – đặc biệt là vùng cổ, hạn chế di chuyển và hoạt động ngoài trời khi thời tiết chuyển lạnh đột ngột.
- Nếu bị dị ứng quanh năm, nên sử dụng thiết bị lọc không khí và máy tạo độ ẩm để loại bỏ chất kích ứng, dị ứng trong không gian sống và giảm thiểu nguy cơ tái phát viêm họng hạt.
- Không sử dụng các loại thực phẩm và đồ uống có thể kích thích niêm mạc cổ họng như kem, thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, gia vị cay nóng, thức ăn có kết cấu khô, cứng,…
- Nâng cao hệ miễn dịch bằng chế độ khoa học, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và tắm nắng từ 5 – 10 phút/ mỗi ngày. Đối với người có sức đề kháng kém, có thể sử dụng viên uống bổ sung vitamin E, C, kẽm,… để tăng cường hệ miễn dịch và giảm nguy cơ mắc các bệnh hô hấp.
Viêm họng hạt là một trong những bệnh hô hấp thường gặp. Mặc dù không đe dọa đến tính mạng nhưng bệnh lý này tác động không nhỏ đến chức năng hô hấp, sức khỏe tổng thể và chất lượng cuộc sống. Vì vậy, bạn nên chủ động thăm khám, điều trị và thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh tái phát.
Xem thêm: Đổ mồ hôi đêm