Tên kỹ thuật y tế: Xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao
Tên kỹ thuật y tế: Xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao
Bộ phận cơ thể/Mẫu thử: Da
Bộ phận cơ thể/Mẫu thử: Da
Tìm hiểu chung
Xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao là gì?
Xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao (còn được gọi là thử nghiệm Mantoux) được thực hiện để kiểm tra xem trước đó bạn có từng tiếp xúc với vi khuẩn lao hay chưa. Xét nghiệm này được thực hiện bằng cách tiêm một lượng nhỏ một protein tên là Tuberculin của vi khuẩn lao (gọi là kháng nguyên) vào lớp da trên cánh tay của bạn. Nếu bạn đã từng tiếp xúc với vi khuẩn lao (tên khoa học: Mycobacterium tuberculosis), da của bạn sẽ phản ứng với kháng nguyên được tiêm vào biểu hiện bằng một vết sưng đỏ tại vị trí tiêm trong vòng 2 ngày.
Các kháng nguyên được sử dụng trong phản ứng Mantoux là Tuberculin tinh chế (PPD). Một lượng PPD được tiêm vào vùng dưới da vùng trên của cánh tay của bạn. Đây là một xét nghiệm hiệu quả trong việc phát hiện nhiễm trùng lao. Xét nghiệm thường được tiến hành khi các triệu chứng, sàng lọc, hoặc các xét nghiệm khác, chẳng hạn như chụp X-quang, cho thấy rằng bạn có thể mắc bệnh lao.
Xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao không thể kết luận là bạn bị nhiễm lao trong bao lâu. Xét nghiệm này cũng không thể cho biết tình trạng nhiễm trùng của bạn là tiềm ẩn (không hoạt động) hay đang hoạt động và có thể truyền cho người khác hay không.
Khi nào bạn cần phải xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao?
Bạn cần thực hiện thử nghiệm Mantoux nếu:
- Xung quanh bạn có người bị bệnh lao
- Bạn làm việc trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe (tất cả các nhân viên y tế phải được kiểm tra thường xuyên)
- Bạn có hệ thống miễn dịch bị suy yếu do một số loại thuốc như steroid (một nhóm thuốc kháng viêm), hoặc các bệnh như ung thư, HIV/AIDS.
Xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao là gì?
Xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao (còn được gọi là thử nghiệm Mantoux) được thực hiện để kiểm tra xem trước đó bạn có từng tiếp xúc với vi khuẩn lao hay chưa. Xét nghiệm này được thực hiện bằng cách tiêm một lượng nhỏ một protein tên là Tuberculin của vi khuẩn lao (gọi là kháng nguyên) vào lớp da trên cánh tay của bạn. Nếu bạn đã từng tiếp xúc với vi khuẩn lao (tên khoa học: Mycobacterium tuberculosis), da của bạn sẽ phản ứng với kháng nguyên được tiêm vào biểu hiện bằng một vết sưng đỏ tại vị trí tiêm trong vòng 2 ngày.
Các kháng nguyên được sử dụng trong phản ứng Mantoux là Tuberculin tinh chế (PPD). Một lượng PPD được tiêm vào vùng dưới da vùng trên của cánh tay của bạn. Đây là một xét nghiệm hiệu quả trong việc phát hiện nhiễm trùng lao. Xét nghiệm thường được tiến hành khi các triệu chứng, sàng lọc, hoặc các xét nghiệm khác, chẳng hạn như chụp X-quang, cho thấy rằng bạn có thể mắc bệnh lao.
Xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao không thể kết luận là bạn bị nhiễm lao trong bao lâu. Xét nghiệm này cũng không thể cho biết tình trạng nhiễm trùng của bạn là tiềm ẩn (không hoạt động) hay đang hoạt động và có thể truyền cho người khác hay không.
Khi nào bạn cần phải xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao?
Bạn cần thực hiện thử nghiệm Mantoux nếu:
- Xung quanh bạn có người bị bệnh lao
- Bạn làm việc trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe (tất cả các nhân viên y tế phải được kiểm tra thường xuyên)
- Bạn có hệ thống miễn dịch bị suy yếu do một số loại thuốc như steroid (một nhóm thuốc kháng viêm), hoặc các bệnh như ung thư, HIV/AIDS.
Điều cần thận trọng
Bạn nên biết gì trước khi xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao?
Chỉ với kết quả thử nghiệm Mantoux không thể kết luận được tình trạng nhiễm trùng lao của bạn đang hoạt động hay đã khỏi. Khi xét nghiệm trên da của bạn là dương tính, các xét nghiệm khác, chẳng hạn như chụp X-quang, xét nghiệm soi đờm và cấy đờm, có thể được tiến hành để xác nhận xem bạn có bị nhiễm lao đang hoạt động hay không. Một người có xét nghiệm dương tính trên da hoặc chụp X-quang, nhưng không có triệu chứng của bệnh lao, thường được cho là bị nhiễm lao nhưng không truyền cho người khác (lao tiềm ẩn).
Trong số các nhân viên bệnh viện hoặc những người xét nghiệm da định kỳ, xét nghiệm lần hai được thực hiện trong vòng một vài tuần sau lần xét nghiệm đầu âm tính có thể có kết quả dương tính, mặc dù người đó không bị lây nhiễm bệnh trong thời gian giữa hai lần xét nghiệm. Kết quả này (được gọi là hiệu ứng tăng cường) có thể chỉ ra rằng người đó đã từng bị nhiễm trùng lao một thời gian dài trước đây hoặc có tiêm chủng BCG (vắc xin lao, nay đã được áp dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia cho mọi trẻ sơ sinh) trước đó.
Một số người không phản ứng với xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao ngay cả khi họ bị nhiễm lao.
Trước khi tiến hành kỹ thuật y tế này, bạn nên hiểu rõ các cảnh báo và lưu ý. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có thêm thông tin và hướng dẫn cụ thể.
Bạn nên biết gì trước khi xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao?
Chỉ với kết quả thử nghiệm Mantoux không thể kết luận được tình trạng nhiễm trùng lao của bạn đang hoạt động hay đã khỏi. Khi xét nghiệm trên da của bạn là dương tính, các xét nghiệm khác, chẳng hạn như chụp X-quang, xét nghiệm soi đờm và cấy đờm, có thể được tiến hành để xác nhận xem bạn có bị nhiễm lao đang hoạt động hay không. Một người có xét nghiệm dương tính trên da hoặc chụp X-quang, nhưng không có triệu chứng của bệnh lao, thường được cho là bị nhiễm lao nhưng không truyền cho người khác (lao tiềm ẩn).
Trong số các nhân viên bệnh viện hoặc những người xét nghiệm da định kỳ, xét nghiệm lần hai được thực hiện trong vòng một vài tuần sau lần xét nghiệm đầu âm tính có thể có kết quả dương tính, mặc dù người đó không bị lây nhiễm bệnh trong thời gian giữa hai lần xét nghiệm. Kết quả này (được gọi là hiệu ứng tăng cường) có thể chỉ ra rằng người đó đã từng bị nhiễm trùng lao một thời gian dài trước đây hoặc có tiêm chủng BCG (vắc xin lao, nay đã được áp dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia cho mọi trẻ sơ sinh) trước đó.
Một số người không phản ứng với xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao ngay cả khi họ bị nhiễm lao.
Trước khi tiến hành kỹ thuật y tế này, bạn nên hiểu rõ các cảnh báo và lưu ý. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để có thêm thông tin và hướng dẫn cụ thể.
Quy trình thực hiện
Bạn nên chuẩn bị gì trước khi xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao?
Bạn không cần chuẩn bị đặc biệt cho xét nghiệm này. Bạn nên:
- Thông tin tới bác sĩ nếu bạn đã từng có kết quả thử nghiệm Mantoux dương tính. Nếu vậy, bạn không cần phải tiến hành xét nghiệm PPD lặp lại, trừ các trường hợp bất thường.
- Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đang mắc bệnh hoặc bạn có dùng các loại thuốc nhất định, chẳng hạn như steroid, vì nó có thể ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch của bạn. Những yếu tố này có thể dẫn đến kết quả xét nghiệm không chính xác.
- Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đã được tiêm chủng BCG và nếu có thì bạn được tiêm khi nào.
Quy trình thực hiện xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao như thế nào?
Đối với thử nghiệm Mantoux, bác sĩ sẽ cho bạn sẽ ngồi và đưa cánh tay của bạn lên cao. Vùng da được tiến hành xét nghiệm được làm sạch và để khô. Bạn sẽ được tiêm kháng nguyên TB (Tuberculin tinh chế, hay PPD) ở lớp dưới da. Chất này sẽ tạo thành một vết sưng nhỏ trên da của bạn. Vùng xung quanh vùng da tiến hành nghiệm có thể sẽ được bác sĩ khoanh tròn bằng bút để đánh dấu.
Bác sĩ sẽ không băng vết kim chích lại để theo dõi vùng tiêm của bạn.
Bạn nên làm gì sau khi xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao?
Sau khi làm xét nghiệm này, bạn nên chú ý những điều sau:
- Bạn đừng dùng gạc hay băng keo cá nhân dán lên vùng được tiêm
- Bạn hãy cẩn thận không gãi hoặc cào lên vùng tiêm
- Nếu chỗ tiêm bị ngứa nhiều, bạn có thể đắp một chiếc khăn lạnh lên đó
- Bạn vẫn có thể rửa vùng tiêm và nhớ lau nó nhẹ nhàng sau khi rửa
- Bạn phải gặp bác sĩ 2–3 ngày sau khi xét nghiệm để kiểm tra kết quả.
Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về quy trình thực hiện, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và giải đáp.
Bạn nên chuẩn bị gì trước khi xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao?
Bạn không cần chuẩn bị đặc biệt cho xét nghiệm này. Bạn nên:
- Thông tin tới bác sĩ nếu bạn đã từng có kết quả thử nghiệm Mantoux dương tính. Nếu vậy, bạn không cần phải tiến hành xét nghiệm PPD lặp lại, trừ các trường hợp bất thường.
- Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đang mắc bệnh hoặc bạn có dùng các loại thuốc nhất định, chẳng hạn như steroid, vì nó có thể ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch của bạn. Những yếu tố này có thể dẫn đến kết quả xét nghiệm không chính xác.
- Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đã được tiêm chủng BCG và nếu có thì bạn được tiêm khi nào.
Quy trình thực hiện xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao như thế nào?
Đối với thử nghiệm Mantoux, bác sĩ sẽ cho bạn sẽ ngồi và đưa cánh tay của bạn lên cao. Vùng da được tiến hành xét nghiệm được làm sạch và để khô. Bạn sẽ được tiêm kháng nguyên TB (Tuberculin tinh chế, hay PPD) ở lớp dưới da. Chất này sẽ tạo thành một vết sưng nhỏ trên da của bạn. Vùng xung quanh vùng da tiến hành nghiệm có thể sẽ được bác sĩ khoanh tròn bằng bút để đánh dấu.
Bác sĩ sẽ không băng vết kim chích lại để theo dõi vùng tiêm của bạn.
Bạn nên làm gì sau khi xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao?
Sau khi làm xét nghiệm này, bạn nên chú ý những điều sau:
- Bạn đừng dùng gạc hay băng keo cá nhân dán lên vùng được tiêm
- Bạn hãy cẩn thận không gãi hoặc cào lên vùng tiêm
- Nếu chỗ tiêm bị ngứa nhiều, bạn có thể đắp một chiếc khăn lạnh lên đó
- Bạn vẫn có thể rửa vùng tiêm và nhớ lau nó nhẹ nhàng sau khi rửa
- Bạn phải gặp bác sĩ 2–3 ngày sau khi xét nghiệm để kiểm tra kết quả.
Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về quy trình thực hiện, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và giải đáp.
Hướng dẫn đọc kết quả
Kết quả của bạn có ý nghĩa gì?
Nổi mẩn đỏ tại vị trí da được xét nghiệm thường có nghĩa là bạn không bị nhiễm khuẩn lao. Vết mẩn đỏ sưng cứng có thể là do bạn đã từng tiếp xúc với vi khuẩn lao trong môi trường hoặc bạn đã được tiêm ngừa lao trước đó. Kích thước của vết sưng (không tính là vùng da bị đỏ) được đo 2–3 ngày sau xét nghiệm để xác định kết quả. Bác sĩ sẽ đánh giá nguy cơ nhiễm bệnh lao của bạn khi quan sát vùng da được thử nghiệm.
Kết quả kiểm tra tùy thuộc vào nguy cơ mắc nhiễm bệnh lao của từng người. Nếu bạn trong nhóm có nguy cơ cao, một vết sưng nhỏ trên da cũng được coi là dấu hiệu của nhiễm lao. Những người có nguy cơ thấp thì vết sưng lớn hơn mới có thể được chẩn đoán là mắc bệnh lao.
Ba mức độ rủi ro được xác định:
- Nhóm nguy cơ cao bao gồm những người bị HIV, những người đã tiếp xúc với một người bị nhiễm lao đang hoạt động gần đây, và những người có triệu chứng của bệnh lao hoặc chụp X-quang phát hiện bệnh lao. Những người khác có nguy cơ cao mắc bệnh lao bao gồm những người dùng thuốc có chứa corticosteroid trong một thời gian dài hoặc những người đang sử dụng yếu tố gây hoại tử khối u alpha (thường được sử dụng để điều trị thấp khớp và bệnh Crohn – viêm ruột mãn tính).
- Nhóm có nguy cơ trung bình bao gồm những người gần đây di cư hoặc đi du lịch ở một đất nước có tỷ lệ người mắc bệnh lao cao; những người sử dụng ma túy bất hợp pháp bằng cách tiêm (tiêm chích ma túy); những người sống trong nhà dưỡng lão; nhân viên y tế trong các bệnh viện, trường học, và các nhà tù; trẻ em dưới 4 tuổi; trẻ em (tuổi từ 4–18), người tiếp xúc với những người có nguy cơ cao và những người vô gia cư. Những người khác có nguy cơ trung bình bị mắc bệnh lao bao gồm những người dưới mức trọng lượng cơ thể lý tưởng 10% hoặc hơn và những người bị suy thận, tiểu đường, bệnh bạch cầu leukemia (một dạng ung thư máu), ung thư, hoặc những người đã cắt bỏ một phần dạ dày (phẫu thuật cắt dạ dày).
- Nhóm nguy cơ thấp bao gồm những người không có bất kỳ tiếp xúc nào với khuẩn lao liệt kê trong các nhóm nguy cơ trên.
Phản ứng dương tính thường vẫn được theo dõi trong khoảng 1 tuần sau đó.
Kết quả của bạn có ý nghĩa gì?
Nổi mẩn đỏ tại vị trí da được xét nghiệm thường có nghĩa là bạn không bị nhiễm khuẩn lao. Vết mẩn đỏ sưng cứng có thể là do bạn đã từng tiếp xúc với vi khuẩn lao trong môi trường hoặc bạn đã được tiêm ngừa lao trước đó. Kích thước của vết sưng (không tính là vùng da bị đỏ) được đo 2–3 ngày sau xét nghiệm để xác định kết quả. Bác sĩ sẽ đánh giá nguy cơ nhiễm bệnh lao của bạn khi quan sát vùng da được thử nghiệm.
Kết quả kiểm tra tùy thuộc vào nguy cơ mắc nhiễm bệnh lao của từng người. Nếu bạn trong nhóm có nguy cơ cao, một vết sưng nhỏ trên da cũng được coi là dấu hiệu của nhiễm lao. Những người có nguy cơ thấp thì vết sưng lớn hơn mới có thể được chẩn đoán là mắc bệnh lao.
Ba mức độ rủi ro được xác định:
- Nhóm nguy cơ cao bao gồm những người bị HIV, những người đã tiếp xúc với một người bị nhiễm lao đang hoạt động gần đây, và những người có triệu chứng của bệnh lao hoặc chụp X-quang phát hiện bệnh lao. Những người khác có nguy cơ cao mắc bệnh lao bao gồm những người dùng thuốc có chứa corticosteroid trong một thời gian dài hoặc những người đang sử dụng yếu tố gây hoại tử khối u alpha (thường được sử dụng để điều trị thấp khớp và bệnh Crohn – viêm ruột mãn tính).
- Nhóm có nguy cơ trung bình bao gồm những người gần đây di cư hoặc đi du lịch ở một đất nước có tỷ lệ người mắc bệnh lao cao; những người sử dụng ma túy bất hợp pháp bằng cách tiêm (tiêm chích ma túy); những người sống trong nhà dưỡng lão; nhân viên y tế trong các bệnh viện, trường học, và các nhà tù; trẻ em dưới 4 tuổi; trẻ em (tuổi từ 4–18), người tiếp xúc với những người có nguy cơ cao và những người vô gia cư. Những người khác có nguy cơ trung bình bị mắc bệnh lao bao gồm những người dưới mức trọng lượng cơ thể lý tưởng 10% hoặc hơn và những người bị suy thận, tiểu đường, bệnh bạch cầu leukemia (một dạng ung thư máu), ung thư, hoặc những người đã cắt bỏ một phần dạ dày (phẫu thuật cắt dạ dày).
- Nhóm nguy cơ thấp bao gồm những người không có bất kỳ tiếp xúc nào với khuẩn lao liệt kê trong các nhóm nguy cơ trên.
Phản ứng dương tính thường vẫn được theo dõi trong khoảng 1 tuần sau đó.
Kết quả bình thường (âm tính):
Không phát hiện các vết sưng cứng tại vùng da tiến hành xét nghiệm, hoặc vết sưng nhỏ hơn 5 mm.
Kết quả bất thường (dương tính):
- Phát hiện vết sưng cứng 5 mm. Kích thước này cho thấy tình trạng nhiễm khuẩn lao ở những người trong nhóm có nguy cơ cao.
- Phát hiện vết sưng cứng 10 mm. Kích thước này cho thấy tình trạng nhiễm khuẩn lao ở những người trong nhóm có nguy cơ trung bình.
- Phát hiện vết sưng cứng 15 mm. Kích thước này cho thấy tình trạng nhiễm khuẩn lao ở những người trong nhóm có nguy cơ thấp.
Xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao dương tính không có nghĩa là bạn bị nhiễm lao (đang hoạt động). Xét nghiệm này không thể kết luận nhiễm trùng là đang hoạt động hay không hoạt động (lao tiềm ẩn). Nó cũng không thể phân biệt sự khác biệt giữa một người có kháng thể nhờ tiếp xúc với vi khuẩn lao và người có kháng thể nhờ tiêm ngừa vắc xin bệnh lao (vắc-xin BCG). Các kiểm tra bổ sung như chụp X-quang, cấy đờm, hay cả hai thường được thực hiện để xem bạn có bị nhiễm trùng lao đang hoạt động hay không.
Khoảng giá trị bình thường của kỹ thuật y tế này có thể không thống nhất tùy thuộc vào cơ sở thực hiện xét nghiệm mà bạn chọn. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu bạn có bất cứ câu hỏi nào về kết quả xét nghiệm.
Kết quả bình thường (âm tính):
Không phát hiện các vết sưng cứng tại vùng da tiến hành xét nghiệm, hoặc vết sưng nhỏ hơn 5 mm.
Kết quả bất thường (dương tính):
- Phát hiện vết sưng cứng 5 mm. Kích thước này cho thấy tình trạng nhiễm khuẩn lao ở những người trong nhóm có nguy cơ cao.
- Phát hiện vết sưng cứng 10 mm. Kích thước này cho thấy tình trạng nhiễm khuẩn lao ở những người trong nhóm có nguy cơ trung bình.
- Phát hiện vết sưng cứng 15 mm. Kích thước này cho thấy tình trạng nhiễm khuẩn lao ở những người trong nhóm có nguy cơ thấp.
Xét nghiệm tiêm dưới da xác định bệnh lao dương tính không có nghĩa là bạn bị nhiễm lao (đang hoạt động). Xét nghiệm này không thể kết luận nhiễm trùng là đang hoạt động hay không hoạt động (lao tiềm ẩn). Nó cũng không thể phân biệt sự khác biệt giữa một người có kháng thể nhờ tiếp xúc với vi khuẩn lao và người có kháng thể nhờ tiêm ngừa vắc xin bệnh lao (vắc-xin BCG). Các kiểm tra bổ sung như chụp X-quang, cấy đờm, hay cả hai thường được thực hiện để xem bạn có bị nhiễm trùng lao đang hoạt động hay không.
Khoảng giá trị bình thường của kỹ thuật y tế này có thể không thống nhất tùy thuộc vào cơ sở thực hiện xét nghiệm mà bạn chọn. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu bạn có bất cứ câu hỏi nào về kết quả xét nghiệm.
Hello Health Group không đưa ra các lời khuyên, chẩn đoán hay các phương pháp điều trị y khoa.
Hello Health Group không đưa ra các lời khuyên, chẩn đoán hay các phương pháp điều trị y khoa.
Xem thêm: Bệnh viêm da dầu: Nguyên nhân, Triệu chứng, Cách điều trị