Bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể hiểu về cơ bản là của cơ thể lúc tuyến tụy không thể sản sinh đủ lượng insulin hoặc lúc cơ thể bạn kháng cự với những insulin được sản xuất ra. Khi đã mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 cơ thể bệnh nhân sẽ có những dấu hiệu cụ thể và có những biến chứng vô cùng nguy hiểm cần phải hết sức đề phòng.
Có rất nhiều các nguyên nhân khác nhau gây nên bệnh tiểu đường tuýp 2. Một trong những nguyên nhân phổ biến là do: Béo phì, ăn quá nhiều chất béo, ngồi làm việc quá nhiều, uống nhiều bia rượu, người cao tuổi, người có tiền sử rối loạn dung nạp glucose…
Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh tiểu đường tuýp 2có thể gây ra những biến chứng rất nguy hiểm như: Giảm khả năng chăn gối, suy thận cấp, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, mù mắt, hoại tử…
Ngoài ra bệnh nhân còn cảm thấy tù túng vì chế độ ăn uống khắt khe, sinh hoạt gò bó, và đối với bệnh nhân đái tháo đường tuýp 1 cảm thấy bất lực vì cuộc sống của họ hàng ngày phải phụ thuộc vào những mũi tiên Insulin.
1 . Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường tuýp 2
Tiểu đường tuýp 2 phát triển khi cơ thể trở nên kháng với insulin hoặc khi tuyến tụy sản xuất không đủ insulin. Chính xác tại sao điều này xảy ra là không rõ, mặc dù thừa cân và không hoạt động dường như là yếu tố quan trọng.
Insulin là một hormone từ tuyến tụy, một tuyến nằm ngay phía sau dạ dày. Khi ăn, tuyến tụy tiết insulin vào máu. Khi insulin lưu thông, nó hoạt động như một chìa khóa bằng cách mở cửa cho phép đường vào các tế bào. Insulin làm giảm lượng đường trong máu.
Glucose – đường – là một nguồn năng lượng chính cho các tế bào tạo nên cơ bắp và các mô khác. Glucose đến từ hai nguồn chính: các thực phẩm ăn và gan. Sau khi tiêu hóa và hấp thu đường ruột, đường được hấp thu vào máu. Thông thường, đường sau đó đi vào các tế bào với sự giúp đỡ của insulin.
Gan hoạt động như một trung tâm lưu trữ và sản xuất glucose. Khi nồng độ insulin thấp – khi chưa ăn trong một thời gian, ví dụ – gan chuyển hóa được lưu trữ glycogen thành glucose để giữ lượng đường trong một phạm vi bình thường.
Trong bệnh tiểu đường type 2, quá trình này làm việc không đúng. Thay vì di chuyển vào trong tế bào, đường tích tụ trong máu. Điều này xảy ra khi tuyến tụy không tạo đủ insulin hoặc các tế bào trở nên kháng với những hành động của insulin.
So với tiểu đường tuýp 1 ít phổ biến hơn, tuyến tụy sản xuất insulin ít hoặc không có còn với tiểu đường tuýp 2 phổ hơn tuyến tụy sản xuất ra insulin nhưng cơ thể trở nên kháng với insulin làm cho insulin mất tác dụng vốn có của nó trong việc vận chuyển đường glucose nguồn năng lượng chính để đi vào các tế bào.
2 . Yếu tố nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2
Trọng lượng. Thừa cân là một yếu tố nguy cơ chính cho bệnh tiểu đường type 2. Các mô mỡ có nhiều hơn, càng có nhiều tế bào trở nên đề kháng với insulin.
Không hoạt động. Các ít hoạt động hơn, càng có nhiều nguy cơ bị bệnh tiểu đường type 2. Hoạt động thể chất sẽ giúp kiểm soát trọng lượng, sử dụng hết glucose như năng lượng và làm cho các tế bào nhạy cảm hơn với insulin.
Lịch sử gia đình. Các nguy cơ của bệnh tiểu đường tuýp 2 tăng nếu cha mẹ hoặc anh chị em đã mắc bệnh tiểu đường type 2.
Chủng tộc. Mặc dù không rõ lý do tại sao, người của các chủng tộc – bao gồm cả người da đen, gốc Tây Ban Nha, người Mỹ bản địa và người Mỹ gốc Á – có nhiều khả năng phát triển bệnh tiểu đường tuýp 2.
Tuổi. Các nguy cơ của 2 loại bệnh tiểu đường tăng lên khi già đi, đặc biệt là sau tuổi 45. Đó có thể là vì mọi người có xu hướng tập thể dục ít hơn, giảm khối lượng cơ và tăng cân khi có tuổi. Tuy nhiên, bệnh tiểu đường tuýp 2 cũng tăng đáng kể ở trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn trẻ tuổi.
Tiền tiểu đường. Tiền tiểu đường là một tình trạng trong đó mức độ đường trong máu cao hơn bình thường, nhưng không đủ cao để được phân loại như tiểu đường type 2. Còn tiền tiểu đường, không được điều trị thường tiến triển đến bệnh tiểu đường type 2.
Bệnh tiểu đường thai kỳ. Nếu phát triển bệnh tiểu đường thai kỳ khi đang mang thai, nguy cơ phát triển bệnh tiểu đường tuýp 2 sau đó tăng lên. Nếu đã sinh em bé nặng hơn 4,1 kg, cũng có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2.
3 . Tiểu đường tuýp 2 có những triệu chứng gì ?
Triệu chứng bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể phát triển rất chậm. Trong thực tế, có thể có bệnh tiểu đường tuýp 2 trong nhiều năm và thậm chí không biết nó.
Tăng sự khát nước và đi tiểu thường xuyên. Khi tích tụ dư thừa đường trong máu, chất lỏng được kéo từ các mô. Điều này có thể làm cho khát nước. Kết quả là, có thể uống và đi tiểu nhiều hơn bình thường.
Tăng đói. Nếu không có đủ insulin để chuyển đường vào tế bào, các cơ quan trở nên cạn kiệt năng lượng. Điều này gây nên đói dữ dội.
Trọng lượng mất. Mặc dù ăn nhiều hơn bình thường để làm giảm đói, có thể giảm cân. Nếu không có khả năng sử dụng glucose, cơ thể sử dụng nhiên liệu thay thế được lưu trữ trong cơ bắp và chất béo. Năng lượng bị mất là glucose trong nước tiểu.
Mệt mỏi. Nếu các tế bào đang bị tước đoạt đường, có thể trở nên mệt mỏi và dễ cáu kỉnh.
Mờ mắt. Nếu lượng đường trong máu quá cao, chất lỏng có thể được kéo ra từ các ống kính của mắt. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng thị lực.
Chậm lành vết loét hoặc nhiễm trùng thường xuyên. Tuýp 2 bệnh tiểu đường ảnh hưởng đến khả năng để chữa lành và chống nhiễm trùng.
Vùng da tối. Một số người bị bệnh tiểu đường tuýp 2 có bản vá lỗi, da mượt màu đen trong các nếp gấp và nếp nhăn của các cơ quan – thường ở nách và cổ. Tình trạng này, được gọi là nigricans acanthosis, có thể là một dấu hiệu của sức đề kháng insulin.
4 . Các biến chứng bệnh tiểu đường tuýp 2
Tiểu đường tuýp 2 có thể dễ dàng bỏ qua, đặc biệt là trong giai đoạn đầu khi cảm thấy tốt. Tuy nhiên, bệnh tiểu đường ảnh hưởng đến nhiều cơ quan lớn, bao gồm tim, mạch máu, dây thần kinh, mắt và thận. Kiểm soát lượng đường trong máu có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng.
Mặc dù các biến chứng lâu dài của bệnh tiểu đường phát triển dần dần, cuối cùng có thể gây triệu chứng hoặc thậm chí đe dọa tính mạng. Một số các biến chứng của bệnh tiểu đường tiềm năng bao gồm:
Tim và bệnh mạch máu. Bệnh tiểu đường tuýp 2 gia tăng đáng kể nguy cơ tim mạch với các vấn đề khác nhau, bao gồm bệnh động mạch vành với đau ngực (đau thắt ngực), đau tim, đột quỵ, thu hẹp động mạch (xơ vữa động mạch) và huyết áp cao.
Trong thực tế, theo một nghiên cứu năm 2007, nguy cơ đột quỵ hơn gấp đôi trong những năm đầu tiên điều trị cho bệnh tiểu đường type 2. Khoảng 75 phần trăm những người có bệnh tiểu đường chết vì một số loại bệnh tim hay bệnh mạch máu, theo Hiệp hội tim mạch Mỹ.
Thiệt hại thần kinh (neuropathy). Khi mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 việc dư thừa đường có thể làm tổn thương thành của các mạch máu nhỏ (mao mạch) nuôi dưỡng các dây thần kinh, đặc biệt là ở chân.
Điều này có thể gây ngứa, tê, nóng hoặc bị đau thường bắt đầu ở các ngón chân hoặc ngón tay và dần dần lan lên trên. Khó kiểm soát lượng đường trong máu cuối cùng có thể làm mất cảm giác ở các chi bị ảnh hưởng.
Thiệt hại cho các dây thần kinh kiểm soát tiêu hóa có thể gây ra vấn đề với buồn nôn, tiêu chảy, nôn mửa hoặc táo bón. Đối với nam giới, rối loạn chức năng cương dương có thể là một vấn đề.
Thiệt hại thận. Thận có chứa hàng triệu mạch máu nhỏ và cụm lọc chất thải khỏi máu. Bệnh tiểu đường có thể làm hỏng hệ thống lọc. Thiệt hại nghiêm trọng có thể dẫn đến suy thận hoặc bệnh thận giai đoạn cuối không thể đảo ngược, đòi hỏi chạy thận hoặc ghép thận.
Thiệt hại mắt. Bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể làm hỏng các mạch máu của võng mạc (bệnh lý võng mạc tiểu đường), có khả năng dẫn đến mù lòa. Bệnh tiểu đường cũng làm tăng nguy cơ bị các vấn đề về tầm nhìn nghiêm trọng khác, như đục thủy tinh thể và tăng nhãn áp.
Thiệt hại bàn chân. Thiệt hại thần kinh ở bàn chân hoặc lưu lượng máu nghèo làm tăng nguy cơ biến chứng bàn chân khác nhau khi mắc bệnh tiểu đường tuýp 2. Nếu không điều trị, vết cắt và mụn có thể trở nên nhiễm trùng nặng. Thiệt hại nghiêm trọng có thể yêu cầu loại bỏ ngón chân, bàn chân hoặc cắt cụt chân.
Da và miệng. Bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể dễ bị vấn đề về da, kể cả nhiễm trùng do vi khuẩn và nấm. Nhiễm trùng răng miệng cũng có thể là một mối quan tâm, đặc biệt là nếu có một lịch sử của vệ sinh răng miệng kém.
Loãng xương. Bệnh tiểu đường có thể dẫn đến mật độ xương thấp hơn so với bình thường, tăng nguy cơ loãng xương.
Bệnh Alzheimer. Bệnh tiểu đường tuýp 2 có thể làm tăng nguy cơ của bệnh mất trí nhớ Alzheimer và mạch máu.
Kiểm soát lượng đường trong máu kém, càng có nhiều nguy cơ xuất hiện. Vì vậy, những gì kết nối hai điều kiện? Một giả thuyết cho rằng các vấn đề tim mạch gây ra bởi bệnh tiểu đường có thể đóng góp đến mất trí nhớ bằng cách ngăn chặn lưu lượng máu lên não hoặc gây đột quỵ.
Khả năng khác là có quá nhiều insulin trong máu dẫn đến gây tổn hại viêm não, hoặc thiếu insulin trong não tước đi đường của các tế bào não.
Vấn đề về tai. Bệnh tiểu đường cũng có thể dẫn đến suy giảm thính giác.
5 . Điều trị tiểu đường tuýp 2
Với những nguy hiểm như vậy việc điều trị bệnh tiểu đường type 2 đòi hỏi tuân thủ lâu dài những việc sau:
a) Theo dõi đường huyết:
Tùy theo kế hoạch điều trị, mà bạn cần xét nghiệm đường huyết một hay nhiều lần trong ngày. Theo dõi đường huyết thường xuyên là cách giúp ổn định đường huyết. Bạn cần phải chú ý tới một số việc sau đây để giữ đường huyết luôn ổn định.
Thức ăn: Ăn thức ăn gì và ăn như thế nào để tránh tăng đường huyết. Đường huyết thường cao nhất sau 1- 2 giờ sau ăn. Hãy hỏi Bác sỹ chuyên khoa Nội tiết hay chuyên gia dinh dưỡng để được giúp đỡ.
Hoạt động thể lực: Hoạt động thể lực sẽ làm giảm lượng đường huyết ở trong máu và giúp cơ thể nhạy cảm với insulin hơn. Hoạt động thể lực thường xuyên sẽ giúp hạ được đường huyết.
Thuốc: Nhiều thuốc tác động lên đường huyết, đôi khi cần thay đổi kế hoạch điều trị tiểu đường.
Bệnh khác: Khi bị cảm hay bệnh khác, cơ thể sẽ sản xuất ra nhiều hormone làm tăng đường huyết, do đó bạn nên theo dõi và kết hợp điều trị những bệnh liên quan.
Rượu bia: Rượu bia và những chất hòa tan trong rượu có thể gây tăng hay giảm đường huyết, tùy theo lượng rượu mà bạn uống và thức ăn
Stress: Khi bị Stress cơ thể sẽ đáp ứng bằng cách sản xuất nhiều hormone để chống stress, nhưng những hormone này cũng làm insulin hoạt động không hiệu quả.
b) Chế độ ăn hợp lý
Với người bệnh tiểu đường tuýp 2 bạn không cần phải thực hiện chế độ ăn kiêng khem quá mức, bạn nên ăn nhiều thức ăn như rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, hoa quả ít ngọt…
Những thức ăn này nhiều dinh dưỡng mà lại ít chất béo và năng lượng. Bạn cũng nên hạn chế thức ăn ngọt và những thức ăn chế biến từ bột, gạo.
Thức ăn có chỉ số đường huyết thấp: có thể rất hữu dụng với bệnh tiểu đường tuýp 2. Chỉ số đường huyết là chỉ số đánh giá tốc độ thức ăn làm tăng đường trong máu. Thức ăn có chỉ số đường huyết cao sẽ làm tăng nhanh đường huyết. Những thức ăn giàu chất xơ có chỉ số đường huyết thấp
c) Hoạt động thể lực:
Bất cứ ai cũng cần tập thể dục đều đặn và bệnh nhân bệnh tiểu đường tuýp 2 cũng không ngoại lệ. Hỏi ý kiến Bác sỹ trước khi bắt đầu chọn môn thể thao để tập. Sau đó chọn môn thể thao mà bạn yêu thích, như là đi bộ, bơi lội…
Quan trọng là tập đều đặn mỗi ngày, nên tập ít nhất 30 phút mỗi ngày. Nên bắt đầu tập nhẹ rồi tăng dần cường độ tập lên hàng ngày.
Nên nhớ rằng, hoạt động thể lực sẽ giúp hạ đường huyết cải thiện tình trang bệnh tiểu đường tuýp 2. Vì thế cần kiểm tra đường huyết trước khi tập. Bạn cũng nên ăn nhẹ trước khi tập để tránh hạ đường huyết nếu bạn đang uống thuốc hạ đường huyết hay đang chích insulin.
d) Thuốc điều trị tiểu đường và Insulin:
Một số bệnh nhân tiểu đường đường type 2 có thể kiểm soát đường huyết chỉ bằng chế độ ăn và tập thể dục, nhưng nhiều bệnh nhân khác cần uống thuốc hay tiêm insulin để ổn định đường huyết.
Uống thuốc nào là do bác sỹ quyết định dựa trên rất nhiều yếu tố để lựa chọn. Có thể phải phối hợp nhiều loại thuốc khác nhau để kiểm soát đường huyết:
Thuốc điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2: Thông thường, bệnh nhân mới được chẩn đoán sẽ được kê toa metformin (Glucophage), một thuốc giúp làm gan giảm sản xuất đường. Bác sỹ cũng sẽ khuyên thay đổi lối sống như: giảm cân,hoạt động thể lực nhiều hơn…
Cùng với metformin, những thuốc hạ đường huyết khác có thể được sử dụng để điều trị tiểu đường đường type 2. Một số thuốc kích thích tuyến tụy tăng sản xuất và phóng thích insulin(nhóm thuốc sulfonyureas).
Nhóm acarbose sẽ ức chế men phân giải carbohydrates và làm giảm đường huyết sau ăn.Thêm vào đó, bác sỹ có thể phải kê toa aspirin liều thấp và thuốc hạ huyết áp, giãm lipid máu để giúp phòng ngừa biến chứng tim mạch.
Insulin: Một số bệnh nhân tiểu đường đường type 2 cần điều trị bằng insulin. Vì insulin sẽ bị tiêu hóa khi uống nên insulin phải dùng bằng đường tiêm.
Các loại insulin: Insulin có nhiều loại dựa vào thời gian tác dụng của nó, bao gồm:
Insulin tác dụng nhanh,ví dụ: insulin lispro (Humalog), insulin aspart (NovoLog)
Insulin tác dụng trung bình như: Insulin N, Insulin Lent
Insulin tác dụng chậm như: insulin glargine (Lantus) and insulin detemir (Levemir).
Tùy theo mỗi bệnh nhân mà bác sỹ có thể kê toa insulin hỗn hợp để có thể kiểm soát đường huyết cả ngày.
Ngoài ra còn có điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2 bằng thảo dược.
Những bước trên nhằm giúp đưa đường huyết về gần với bình thường nhằm giúp phòng ngừa hay làm chậm biến chứng bệnh tiểu đường tuýp 2.
Bác Sỹ Nguyễn Cảnh Chương – PGĐ khoa chuẩn đoán trước sinh, BV Phụ sản Hà Nội. Chuyên Gia tư vấn của nhãn hàng Thảo Dược Củ Gai An Thái Phương
Xem thêm: Ung thư tuyến giáp giai đoạn cuối: Dấu hiệu, điều trị và chăm sóc giảm nhẹ