Loãng xương là một bệnh về xương khớp thường gặp ở người cao tuổi, trong đó nữ giới chiếm tỷ lệ cao hơn. Hiểu rõ nguyên nhân gây loãng xương sẽ giúp bạn có cách phòng ngừa và hạn chế ảnh hưởng của bệnh đến cuộc sống sinh hoạt hàng ngày khi càng lớn tuổi.
Loãng xương là một bệnh về xương khớp thường gặp ở người cao tuổi, trong đó nữ giới chiếm tỷ lệ cao hơn. Hiểu rõ nguyên nhân gây loãng xương sẽ giúp bạn có cách phòng ngừa và hạn chế ảnh hưởng của bệnh đến cuộc sống sinh hoạt hàng ngày khi càng lớn tuổi.
Xương là một mô sống liên tục bị phá vỡ và thay thế. Loãng xương xảy ra khi việc tạo xương mới không theo kịp với tốc độ loại bỏ xương cũ. Điều này khiến mật độ chất trong xương ngày càng thưa dần, xương trở nên giòn hơn, dễ tổn thương và dễ gãy. Xương giòn đến mức khi bị ngã hoặc các cử động nhẹ như cúi xuống hoặc ho cũng có thể dẫn đến gãy xương. Tình trạng gãy xương do loãng xương thường gặp nhất ở hông, cổ tay hoặc cột sống.
Vậy nguyên nhân gây loãng xương là gì và làm thế nào để phát hiện bệnh sớm? Mời bạn cùng tìm hiểu thêm trong bài viết dưới đây.
Nguyên nhân gây loãng xương là gì?
Khi bạn còn trẻ, cơ thể tạo ra xương mới nhanh hơn quá trình phá hủy xương cũ, do đó khối lượng xương sẽ tăng lên. Sau những năm đầu 20, quá trình này chậm lại và hầu hết mọi người đạt đến khối lượng xương tối đa ở tuổi 30.
Khi càng lớn tuổi, khối lượng xương bị mất đi nhanh hơn tốc độ được tạo thành, từ đó gây nên bệnh loãng xương. Khả năng mắc bệnh loãng xương phụ thuộc vào khối lượng xương cao nhất mà cơ thể bạn đã đạt được khi còn trẻ. Nếu khối lượng xương đạt tối đa, tức là bạn đã “dự trữ” được nhiều xương hơn và càng ít có khả năng mắc bệnh loãng xương khi về già.
Ngoài ra, còn rất nhiều nguyên nhân gây loãng xương khác. Trong đó, một số nguyên nhân bạn có thể thay đổi được, số khác thì không thể.
Nguyên nhân không thể thay đổi
Một số nguyên nhân gây loãng xương nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn, bao gồm:
- Tuổi tác: Càng lớn tuổi thì khả năng hấp thụ canxi và các chất khoáng của cơ thể càng kém dần đi, dẫn đến xương bị thiếu nguồn dinh dưỡng phục vụ quá trình tái tạo. Nếu không được bổ sung dinh dưỡng kịp thời, tình trạng này sẽ dẫn đến bệnh loãng xương.
- Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ bị loãng xương cao hơn nam giới. Nguyên nhân là do xương của phụ nữ có xu hướng nhỏ và nhẹ hơn nam giới nên khối lượng xương thấp hơn, dễ mắc bệnh loãng xương hơn. Thêm vào đó, sau khi mãn kinh, cơ thể sản xuất ít estrogen và progesterone hơn, hai loại hormone nữ phổ biến này giúp giữ cho xương chắc khỏe, vì vậy có thể khiến xương bị yếu đi.
- Chủng tộc: Những người châu Á có tạng người và xương nhỏ hơn các chủng tộc khác nên sẽ có khối lượng xương thấp hơn so với tiêu chuẩn trung bình của thế giới.
- Di truyền: Nếu một thành viên trong gia đình từng bị loãng xương sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh của những người khác. Các nghiên cứu gần đây đang cố xác định xem loại gen nào gây ra chứng loãng xương.
- Thể trạng tự nhiên: Việc thấp bé nhẹ cân thường liên quan đến khối lượng xương thấp. Điều này có nghĩa là họ sẽ có ít xương để mất hơn những người khác.
- Tai nạn: Gãy xương có thể dẫn đến việc thiếu hụt canxi và làm người bệnh giảm khối lượng xương.
Mất cân bằng hormone là nguyên nhân gây loãng xương có thể kiểm soát
Một số hormone đóng vai trò bảo vệ và điều chỉnh mật độ xương trong cơ thể. Do đó, những người có quá nhiều hoặc quá ít các loại hormone này có nguy cơ cao mắc bệnh loãng xương như:
Xương là một mô sống liên tục bị phá vỡ và thay thế. Loãng xương xảy ra khi việc tạo xương mới không theo kịp với tốc độ loại bỏ xương cũ. Điều này khiến mật độ chất trong xương ngày càng thưa dần, xương trở nên giòn hơn, dễ tổn thương và dễ gãy. Xương giòn đến mức khi bị ngã hoặc các cử động nhẹ như cúi xuống hoặc ho cũng có thể dẫn đến gãy xương. Tình trạng gãy xương do loãng xương thường gặp nhất ở hông, cổ tay hoặc cột sống.
Vậy nguyên nhân gây loãng xương là gì và làm thế nào để phát hiện bệnh sớm? Mời bạn cùng tìm hiểu thêm trong bài viết dưới đây.
Nguyên nhân gây loãng xương là gì?
Khi bạn còn trẻ, cơ thể tạo ra xương mới nhanh hơn quá trình phá hủy xương cũ, do đó khối lượng xương sẽ tăng lên. Sau những năm đầu 20, quá trình này chậm lại và hầu hết mọi người đạt đến khối lượng xương tối đa ở tuổi 30.
Khi càng lớn tuổi, khối lượng xương bị mất đi nhanh hơn tốc độ được tạo thành, từ đó gây nên bệnh loãng xương. Khả năng mắc bệnh loãng xương phụ thuộc vào khối lượng xương cao nhất mà cơ thể bạn đã đạt được khi còn trẻ. Nếu khối lượng xương đạt tối đa, tức là bạn đã “dự trữ” được nhiều xương hơn và càng ít có khả năng mắc bệnh loãng xương khi về già.
Ngoài ra, còn rất nhiều nguyên nhân gây loãng xương khác. Trong đó, một số nguyên nhân bạn có thể thay đổi được, số khác thì không thể.
Nguyên nhân không thể thay đổi
Một số nguyên nhân gây loãng xương nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn, bao gồm:
- Tuổi tác: Càng lớn tuổi thì khả năng hấp thụ canxi và các chất khoáng của cơ thể càng kém dần đi, dẫn đến xương bị thiếu nguồn dinh dưỡng phục vụ quá trình tái tạo. Nếu không được bổ sung dinh dưỡng kịp thời, tình trạng này sẽ dẫn đến bệnh loãng xương.
- Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ bị loãng xương cao hơn nam giới. Nguyên nhân là do xương của phụ nữ có xu hướng nhỏ và nhẹ hơn nam giới nên khối lượng xương thấp hơn, dễ mắc bệnh loãng xương hơn. Thêm vào đó, sau khi mãn kinh, cơ thể sản xuất ít estrogen và progesterone hơn, hai loại hormone nữ phổ biến này giúp giữ cho xương chắc khỏe, vì vậy có thể khiến xương bị yếu đi.
- Chủng tộc: Những người châu Á có tạng người và xương nhỏ hơn các chủng tộc khác nên sẽ có khối lượng xương thấp hơn so với tiêu chuẩn trung bình của thế giới.
- Di truyền: Nếu một thành viên trong gia đình từng bị loãng xương sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh của những người khác. Các nghiên cứu gần đây đang cố xác định xem loại gen nào gây ra chứng loãng xương.
- Thể trạng tự nhiên: Việc thấp bé nhẹ cân thường liên quan đến khối lượng xương thấp. Điều này có nghĩa là họ sẽ có ít xương để mất hơn những người khác.
- Tai nạn: Gãy xương có thể dẫn đến việc thiếu hụt canxi và làm người bệnh giảm khối lượng xương.
Mất cân bằng hormone là nguyên nhân gây loãng xương có thể kiểm soát
Một số hormone đóng vai trò bảo vệ và điều chỉnh mật độ xương trong cơ thể. Do đó, những người có quá nhiều hoặc quá ít các loại hormone này có nguy cơ cao mắc bệnh loãng xương như:
- Hormone sinh dục nữ: Nồng độ hormone sinh dục giảm có xu hướng làm yếu xương. Tình trạng estrogen thấp thường gặp ở phụ nữ tuổi mãn kinh hay những phụ nữ phải cắt bỏ cả 2 buồng trứng để điều trị ung thư vú. Đây là một trong những yếu tố nguy cơ cao gây bệnh loãng xương. Đối với những bạn nữ trẻ tuổi, nếu kinh nguyệt không đều do nồng độ estrogen thấp, cũng dễ mắc bệnh loãng xương hơn.
- Hormone sinh dục nam: Ở
đàn ông, hormone testosterone đảm nhiệm vai trò bảo vệ xương, do đó nam giới có lượng hormone sinh dục thấp thì nguy cơ mắc bệnh loãng xương sẽ cao hơn so với những người có lượng hormon sinh dục bình thường. Mức testosterone giảm dần khi già đi hoặc điều trị ung thư tuyến tiền liệt. - Hormone tuyến giáp: Quá nhiều hormone tuyến giáp có thể gây mất xương. Điều này xảy ra nếu tuyến giáp hoạt động quá mức hoặc nếu bạn dùng quá nhiều thuốc để điều trị các vấn đề về tuyến giáp.
- Hormone tuyến cận giáp và hormone tăng trưởng: Đây là hai loại hormone giúp điều chỉnh mức độ sử dụng canxi của xương. Khi quá trình chuyển hóa canxi không hiệu quả dẫn đến xương trở nên yếu hơn. Tình trạng quá nhiều hormone tuyến cận giáp, được gọi là cường tuyến cận giáp, gây mất canxi trong nước tiểu và gây hại cho xương. Mặc khác, khi lớn tuổi, cơ thể sản sinh ít hormone tăng trưởng hơn để xây dựng xương chắc khỏe.
Nguyên nhân gây loãng xương do thiếu dinh dưỡng
Chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe xương. Một số loại thực phẩm và chất dinh dưỡng giúp thúc đẩy xương phát triển khỏe mạnh, trong khi những loại khác thì không.
Dưới đây là các chất dinh dưỡng cần thiết cho xương khỏe mạnh, bao gồm:
- Canxi: Khoáng chất này cần thiết cho sự phát triển và duy trì xương chắc khỏe.
- Vitamin D: Vitamin D giúp cơ thể hấp thụ canxi tốt hơn.
- Các vitamin và khoáng chất khác: Magie, phốt pho, vitamin K, vitamin B và vitamin B12 đều có tác dụng hỗ trợ sức khỏe xương. Bạn có thể bổ sung các chất dinh dưỡng này từ thực phẩm hàng ngày hoặc thực phẩm chức năng.
Bên cạnh đó, một số chất có thể gây hại cho xương khi dùng với hàm lượng đáng kể như:
- Chất đạm: Chất đạm là một phần thiết yếu của chế độ ăn uống lành mạnh, nhưng ăn quá nhiều đạm động vật có thể làm mất canxi.
- Caffeine: Uống nhiều caffeine (hơn bốn tách cà phê mỗi ngày) sẽ gây ức chế sự hấp thụ canxi và dẫn đến mất canxi qua nước tiểu.
- Natri: Tiêu thụ quá nhiều muối làm mất canxi qua thận.
Lối sống không lành mạnh
Một số thói quen không lành mạnh có thể là nguyên nhân gây thúc đẩy loãng xương, bao gồm:
- Lười vận động: Các hoạt động thể lực giúp thúc đẩy quá trình trao đổi chất, tăng khả năng hấp thu canxi. Đặc biệt, những người đã ít vận động lại ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời – nguồn vitamin D là những người có nguy cơ cao mắc bệnh loãng xương.
- Lạm dụng rượu, bia: Uống quá nhiều hoặc lạm dụng rượu, bia sẽ ngăn cản quá trình tái tạo xương và làm tăng lượng canxi mất đi.
- Hút thuốc lá: Những người hút thuốc có mật độ xương thấp hơn và nguy cơ loãng xương cao hơn những người không hút thuốc. Các nghiên cứu về hút thuốc lá và sức khỏe xương đã nêu ra một số hậu quả nghiêm trọng do tác dụng độc hại của nicotine có trong thuốc lá đến tế bào xương và khả năng sử dụng estrogen, canxi và vitamin D của cơ thể.
Tác dụng phụ của một số loại thuốc là nguyên nhân gây loãng xương
- Hormone sinh dục nữ: Nồng độ hormone sinh dục giảm có xu hướng làm yếu xương. Tình trạng estrogen thấp thường gặp ở phụ nữ tuổi mãn kinh hay những phụ nữ phải cắt bỏ cả 2 buồng trứng để điều trị ung thư vú. Đây là một trong những yếu tố nguy cơ cao gây bệnh loãng xương. Đối với những bạn nữ trẻ tuổi, nếu kinh nguyệt không đều do nồng độ estrogen thấp, cũng dễ mắc bệnh loãng xương hơn.
- Hormone sinh dục nam: Ở
đàn ông, hormone testosterone đảm nhiệm vai trò bảo vệ xương, do đó nam giới có lượng hormone sinh dục thấp thì nguy cơ mắc bệnh loãng xương sẽ cao hơn so với những người có lượng hormon sinh dục bình thường. Mức testosterone giảm dần khi già đi hoặc điều trị ung thư tuyến tiền liệt. - Hormone tuyến giáp: Quá nhiều hormone tuyến giáp có thể gây mất xương. Điều này xảy ra nếu tuyến giáp hoạt động quá mức hoặc nếu bạn dùng quá nhiều thuốc để điều trị các vấn đề về tuyến giáp.
- Hormone tuyến cận giáp và hormone tăng trưởng: Đây là hai loại hormone giúp điều chỉnh mức độ sử dụng canxi của xương. Khi quá trình chuyển hóa canxi không hiệu quả dẫn đến xương trở nên yếu hơn. Tình trạng quá nhiều hormone tuyến cận giáp, được gọi là cường tuyến cận giáp, gây mất canxi trong nước tiểu và gây hại cho xương. Mặc khác, khi lớn tuổi, cơ thể sản sinh ít hormone tăng trưởng hơn để xây dựng xương chắc khỏe.
Nguyên nhân gây loãng xương do thiếu dinh dưỡng
Chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe xương. Một số loại thực phẩm và chất dinh dưỡng giúp thúc đẩy xương phát triển khỏe mạnh, trong khi những loại khác thì không.
Dưới đây là các chất dinh dưỡng cần thiết cho xương khỏe mạnh, bao gồm:
- Canxi: Khoáng chất này cần thiết cho sự phát triển và duy trì xương chắc khỏe.
- Vitamin D: Vitamin D giúp cơ thể hấp thụ canxi tốt hơn.
- Các vitamin và khoáng chất khác: Magie, phốt pho, vitamin K, vitamin B và vitamin B12 đều có tác dụng hỗ trợ sức khỏe xương. Bạn có thể bổ sung các chất dinh dưỡng này từ thực phẩm hàng ngày hoặc thực phẩm chức năng.
Bên cạnh đó, một số chất có thể gây hại cho xương khi dùng với hàm lượng đáng kể như:
- Chất đạm: Chất đạm là một phần thiết yếu của chế độ ăn uống lành mạnh, nhưng ăn quá nhiều đạm động vật có thể làm mất canxi.
- Caffeine: Uống nhiều caffeine (hơn bốn tách cà phê mỗi ngày) sẽ gây ức chế sự hấp thụ canxi và dẫn đến mất canxi qua nước tiểu.
- Natri: Tiêu thụ quá nhiều muối làm mất canxi qua thận.
Lối sống không lành mạnh
Một số thói quen không lành mạnh có thể là nguyên nhân gây thúc đẩy loãng xương, bao gồm:
- Lười vận động: Các hoạt động thể lực giúp thúc đẩy quá trình trao đổi chất, tăng khả năng hấp thu canxi. Đặc biệt, những người đã ít vận động lại ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời – nguồn vitamin D là những người có nguy cơ cao mắc bệnh loãng xương.
- Lạm dụng rượu, bia: Uống quá nhiều hoặc lạm dụng rượu, bia sẽ ngăn cản quá trình tái tạo xương và làm tăng lượng canxi mất đi.
- Hút thuốc lá: Những người hút thuốc có mật độ xương thấp hơn và nguy cơ loãng xương cao hơn những người không hút thuốc. Các nghiên cứu về hút thuốc lá và sức khỏe xương đã nêu ra một số hậu quả nghiêm trọng do tác dụng độc hại của nicotine có trong thuốc lá đến tế bào xương và khả năng sử dụng estrogen, canxi và vitamin D của cơ thể.
Tác dụng phụ của một số loại thuốc là nguyên nhân gây loãng xương
Việc sử dụng các loại thuốc corticosteroid trong thời gian dài có thể ảnh hưởng đến quá trình tái tạo xương vì làm giảm lượng canxi hấp thụ từ ruột và tăng mất canxi qua thận. Ngoài ra, loãng xương cũng có liên quan đến các loại thuốc được sử dụng để điều trị hoặc ngăn ngừa các tình trạng sau:
- Co giật
- Trào ngược dạ dày (thuốc ức chế bơm proton)
- Ung thư (ví dụ như thuốc ức chế aromatase trong điều trị ung thư vú)
- Từ chối cấy ghép
Bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để tìm những phương pháp chữa trị thay thế phù hợp với tình trạng của bản thân.
Các vấn đề liên quan đến sức khoẻ khác
Nguyên nhân gây loãng xương còn có thể liên quan đến một số vấn đề về sức khoẻ như:
- Bệnh Celiac
- Bệnh viêm ruột
- Bệnh thận hoặc gan
- Ung thư
- Lupus
- Bệnh đa u tủy
- Viêm khớp dạng thấp
Các triệu chứng thường gặp của bệnh loãng xương là gì?
Các nguyên nhân kể trên có thể tác động đến quá trình tái tạo xương của cơ thể và gây ra các triệu chứng của bệnh loãng xương. Giai đoạn đầu của tình trạng
loãng xương thường không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, khi bệnh diễn biến xấu đi, bạn có thể gặp phải các dấu hiệu và triệu chứng như sau:
- Đau lưng do vết rạn nứt hoặc bị gãy đốt sống
- Chiều cao giảm dần theo thời gian
- Dáng đi khom, gù lưng
- Dễ bị gãy xương hơn
Bạn có thể gặp các triệu chứng khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
Khi biết được nguyên nhân gây loãng xương và các triệu chứng liên quan, bạn sẽ phát hiện tình trạng này sớm hơn để kịp thời điều trị. Ngoài ra, nếu nghi ngờ bất cứ dấu hiệu nào của bệnh, bạn nên đến gặp bác sĩ để được chỉ định phương pháp chẩn đoán, điều trị và xử lý tốt nhất.
Việc sử dụng các loại thuốc corticosteroid trong thời gian dài có thể ảnh hưởng đến quá trình tái tạo xương vì làm giảm lượng canxi hấp thụ từ ruột và tăng mất canxi qua thận. Ngoài ra, loãng xương cũng có liên quan đến các loại thuốc được sử dụng để điều trị hoặc ngăn ngừa các tình trạng sau:
- Co giật
- Trào ngược dạ dày (thuốc ức chế bơm proton)
- Ung thư (ví dụ như thuốc ức chế aromatase trong điều trị ung thư vú)
- Từ chối cấy ghép
Bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để tìm những phương pháp chữa trị thay thế phù hợp với tình trạng của bản thân.
Các vấn đề liên quan đến sức khoẻ khác
Nguyên nhân gây loãng xương còn có thể liên quan đến một số vấn đề về sức khoẻ như:
- Bệnh Celiac
- Bệnh viêm ruột
- Bệnh thận hoặc gan
- Ung thư
- Lupus
- Bệnh đa u tủy
- Viêm khớp dạng thấp
Các triệu chứng thường gặp của bệnh loãng xương là gì?
Các nguyên nhân kể trên có thể tác động đến quá trình tái tạo xương của cơ thể và gây ra các triệu chứng của bệnh loãng xương. Giai đoạn đầu của tình trạng
loãng xương thường không có triệu chứng rõ ràng. Tuy nhiên, khi bệnh diễn biến xấu đi, bạn có thể gặp phải các dấu hiệu và triệu chứng như sau:
- Đau lưng do vết rạn nứt hoặc bị gãy đốt sống
- Chiều cao giảm dần theo thời gian
- Dáng đi khom, gù lưng
- Dễ bị gãy xương hơn
Bạn có thể gặp các triệu chứng khác không được đề cập. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về các dấu hiệu bệnh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.
Khi biết được nguyên nhân gây loãng xương và các triệu chứng liên quan, bạn sẽ phát hiện tình trạng này sớm hơn để kịp thời điều trị. Ngoài ra, nếu nghi ngờ bất cứ dấu hiệu nào của bệnh, bạn nên đến gặp bác sĩ để được chỉ định phương pháp chẩn đoán, điều trị và xử lý tốt nhất.
Xem thêm: Sôi bụng đau dạ dày là bị gì? Có nguy hiểm không và cách chữa là gì?