Vô kinh là tình trạng ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe sinh sản, nhất là khả năng mang thai của phụ nữ. Hãy chú ý tìm hiểu những thông tin cần thiết để chủ động trong việc điều trị. Điều này sẽ giúp ngăn ngừa các vấn đề nghiêm trọng phát sinh.
Vô kinh là gì?
Vô kinh được hiểu đơn giản là sự vắng mặt của kinh nguyệt trong một khoảng thời gian nhất định. Phụ nữ bỏ lỡ ít nhất 3 kỳ kinh nguyệt liên tiếp thì có thể được chẩn đoán là vô kinh.
Tình trạng này có thể xuất hiện khi mang thai hay ở thời kỳ tiền mãn kinh. Tuy nhiên, nó cũng có thể liên quan đến các vấn đề ở cơ quan sinh sản hay cơ quan có chức năng điều chỉnh nồng độ hormone.
Triệu chứng và phân loại
Triệu chứng đặc trưng nhất của tình trạng này là kinh nguyệt không xuất hiện. Ngoài ra, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra mà phụ nữ có thể gặp các triệu chứng khác kèm theo. Có thể bao gồm:
- Tiết dịch ở núm vú
- Đau đầu
- Rụng tóc
- Thay đổi tầm nhìn
- Tóc thừa
- Mọc mụn trứng cá
- Đau vùng xương chậu
Dựa theo nguyên nhân cũng như đặc điểm của tình trạng vô kinh mà các nhà nghiên cứu chia nó ra thành 2 loại:
- Vô kinh nguyên phát: Là tình trạng phụ nữ đã đến tuổi nhưng lại không xuất hiện kinh nguyệt. Đây là hiện tượng hiếm gặp, nó chỉ ảnh hưởng đến khoảng 0,1% phụ nữ ở Hoa Kỳ. Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, nếu qua tuổi 16 mà vẫn chưa có kinh nguyệt, người bệnh nên tìm đến sự trợ giúp y tế.
- Vô kinh thứ phát: Là tình trạng phụ nữ đang có kinh bỗng nhiên mất kinh. Điều này được cho là bình thường trong khi mang thai hoặc cho con bú. Tuy nhiên nó có thể liên quan đến các vấn đề sức khỏe. Thống kê cho thấy, vô sinh thứ phát có thể ảnh hưởng đến khoảng 4% phụ nữ ở Mỹ. Thời gian được xác định là mất kinh 3 tháng ở những người có kinh nguyệt đều và 6 tháng ở những người có kinh nguyệt không đều.
Nguyên nhân gây ra tình trạng vô kinh
Nguyên nhân thường sẽ khác nhau đối với từng dạng vô kinh nhất định, cụ thể như sau:
1. Vô kinh nguyên phát
Một trong những nguyên nhân phổ biến của tình trạng này là tiền sử gia đình bị chậm kinh. Các điều kiện di truyền sau đây có thể khiến buồng trứng hoạt động bất thường:
- Hội chứng Turner: Đây là một rối loạn di truyền đặc trưng bởi buồng trứng kém phát triển.
- Hội chứng không nhạy cảm androgen: Khiến cho nồng độ testosterone trong cơ thể phụ nữ luôn ở mức cao.
- Khiếm khuyết Mullerian: Là một dị tật của cơ quan sinh sản.
Trong đó, khiếm khuyết Mullerian được cho là nguyên nhân phổ biến nhất của vô sinh nguyên phát. Dị tật đặc trưng nhất ở cơ quan sinh sản là tử cung và ống dẫn trứng không được hình thà
nh như bình thường.
Tình trạng này có thể liên quan đến vấn đề cấu trúc. Đôi khi tử cung và ống dẫn trứng có thể bị mất. Hoặc phát sinh những phản ứng tổng hợp, trong đó các ống không khớp với nhau một cách chính xác.
Một trường hợp khác là buồng trứng, vú và âm vật hình thành chính xác. Tuy nhiên lại không có lỗ âm đạo hoặc cổ tử cung và tử cung không được hình thành đúng cách. Tất cả những vấn đề này đều sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển sinh sản và kinh nguyệt có thể sẽ không xuất hiện.
Ngoài ra, trong nhiều trường hợp, tình trạng vô kinh nguyên phát có thể xuất hiện nhưng lại không xác định được nguyên nhân.
2. Vô kinh thứ phát
Mang thai, cho con bú hay thời kỳ mãn kinh là những nguyên nhân gây vô kinh thứ phát phổ biến nhất. Tuy nhiên đây đều là vấn đề sinh lý bình thường, không đáng quan ngại.
Bạn nên chú ý hơn nếu tình trạng này kích hoạt bởi những nhóm nguyên nhân khác. Điển hình như rối loạn phụ khoa, căng thẳng về thể chất, chỉ số BMI thấp, tác dụng phụ của thuốc, các vấn đề sức khỏe lâu dài khác.
Thuốc và trị liệu:
- Một số loại thuốc tránh thai hay việc đặt dụng cụ tử cung nội tiết tố cũng có thể là nguyên nhân gây vô kịnh. Đôi khi có thể mất tới vài tháng sau khi dừng các liệu pháp tránh thai này thì chu kỳ kinh nguyệt mới có thể khởi động lại và dần đều đặn.
- Thuốc chống trầm cảm, thuốc huyết áp cũng có thể làm tăng nồng độ của một số loại hormone ngăn ngừa rụng trứng và chu kỳ kinh nguyệt.
- Hóa trị và xạ trị điều trị ung thư huyết học, ung thư vú hay phụ khoa cũng có thể phá hủy các tế bào sản xuất estrogen. Đồng thời còn phá hủy trứng trong buồng trứng và dẫn đến vô kinh. Tuy nhiên, tình trạng này thường là ngắn hạn, nhất là ở nhóm đối tượng phụ nữ trẻ.
- Các thủ thuật như lấy mô ra khỏi tử cung để làm sạch niêm mạc tử cung sau sảy thai, mổ lấy thai hoặc điều trị u xơ tử cung cũng được cho là yếu tố liên quan. Bởi những thủ thuật nạo vét này có thể khiến mô sẹo được hình thành. Điều này ngăn chặn sự bong tróc bình thường của niêm mạc tử cung trong chu kỳ kinh nguyệt.
Hypothalamic vô kinh:
Tình trạng này diễn ra khi vùng dưới đồi hoạt động kém hiệu quả. Điều này làm chậm hoặc ngừng giảu phóng hormone gonadotropin để bắt đầu chu kỳ kinh nguyệt. Các yếu tố dưới đây thường sẽ liên quan:
- Trọng lượng cơ thể thấp
- Tỷ lệ mở trong cơ thể thấp
- Lượng calo hoặc chất béo ở mức rất thấp
- Căng thẳng về mặt cảm xúc
- Tập thể dục quá vất vả khiến cho lượng calo đốt cháy nhiều hơn lượng calo dung nạp
- Thiếu leptin – 1 loại hormone protein giúp điều chỉnh sự thèm ăn và quá trình trao đổi chất
Tình trạng phụ khoa:
- Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Thường xảy ra khi cơ thể phụ nữ sản xuất quá nhiều hormone androgen. Nồng độ androgen cao có thể khiến túi hoặc nang chứa đầy chất lỏng phát triển trong buồng trứng, cản trở sự giải phóng trứng. Hầu hết phụ nữ bị PCOS đều bị vô kinh hoặc trải qua thời kỳ kinh nguyệt không đều.
- Suy buồng trứng nguyên phát (FXPOI): Đặc trưng bởi tình trạng buồng trứng của phụ nữ bị ngừng hoạt động trước thời kỳ mãn kinh thông thường, đôi khi ở tuổi 40. Đây là kết quả của một biến đổi gen trên nhiễm sắc thể X. Hệ quả của nó là khiến phụ nữ bị vô kinh thứ phát.
Vấn đề về tuyến giáp:
Đây là cơ quan sản xuất ra các hormone giúp kiểm soát quá trình trao đổi chất, cũng như tác động và điều hòa kinh nguyệt. Một tuyến giáp hoạt động quá mức hay hoạt động kém cũng có thể gây ra những bất thường kinh nguyệt, bao gồm cả vô kinh.
Khối u tuyến yên:
Tuyến yên trong não có chức năng điều chỉnh việc sản xuất hormone ảnh hưởng đến chu kỳ sinh sản của cơ thể. Các khối u trên tuyến yên thường là lành tính nhưng có thể can thiệp đến sự điều hòa nội tiết tố của cơ thể. Đồng thời tác động đến vấn đề kinh nguyệt và có thể gây vô kinh.
Phụ nữ bị vô kinh có thể mang thai được không?
Vô kinh là một trong những vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng sinh sản của phụ nữ. Tình trạng này khiến cho buồng trứng không thể hoạt động bình thường hay chu kỳ rụng trứng sẽ trở nên rối loạn. Đây chính là vấn đề khiến cho việc thụ thai trở nên rất khó khăn.
Thực tế cho thấy rằng, phụ nữ bị vô kinh vẫn có thể mang thai nhưng khả năng này thấp hơn rất nhiều so với người bình thường. Nếu tình trạng vô kinh không sớm được khắc phục thì chị em sẽ đứng trước nguy cơ cao bị hiếm muộn, vô sinh.
Chẩn đoán vô kinh như thế nào?
Đầu tiên, bác sĩ sẽ thực hiện việc thăm khám vùng chậu để kiểm tra các vấn đề bất thường ở cơ quan sinh sản. Nếu bạn chưa bao giờ có kinh, bác sĩ có thể sẽ kiểm tra tuyến vú và bộ phận sinh dục xem bạn có đang trải qua những thay đổi bình thường của tuổi dậy thì hay không.
Tình trạng vô kinh có thể là dấu hiệu cảnh báo một loạt các vấn đề nội tiết phức tạp. Bác sĩ thường sẽ chỉ định bạn thực hiện một số xét nghiệm máu cần thiết để tìm ra nguyên nhân:
- Thử thai: Đây có thể là xét nghiệm đầu tiên được yêu cầu để loại trừ hoặc xác nhận rằng vô kinh là do mang thai.
- Xét nghiệm chức năng tuyến giáp: Đo lượng hormone kích thích tuyến giáp ở trong máu có thể giúp xác định xem tuyến giáp của bạn có hoạt động tốt hay không.
- Xét nghiệm chức năng buồng trứng: Đo lượng hormone kích thích nang trứng ở trong máu có thể giúp xác định xem buồng trứng của bạn có hoạt động tốt hay không.
- Xét nghiệm prolactin: Nồng độ hormone prolactin thấp có thể là dấu hiệu cảnh báo có khối u tuyến yên.
- Xét nghiệm nội tiết tố nam: Nếu bạn đang gặp phải tình trạng lông mặt tăng lên hay giọng nói trầm hơn, bác sĩ có thể muốn kiểm tra mức độ hormone nam trong máu của bạn.
Dựa vào kết quả của các xét nghiệm máu trên đây, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số xét nghiệm hình ảnh để làm rõ vấn đề:
- Siêu âm: Sử dụng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh của một số cơ quan nội tạng. Nếu bạn chưa bao giờ có kinh, bác sĩ có thể đề nghị siêu âm để kiểm tra xem có bất kỳ dấu hiệu khác thường nào trong cơ quan sinh sản của bạn hay không.
- Chụp cắt lớp vi tính – CT: Quét CT kết hợp với X quang được chụp từ các hướng khác nhau để tạo ra hình ảnh các mặt cắt ngang của những cấu trúc bên trong. Chụp CT có thể cho biết tử cung, buồng trứng và thận của bạn có bình thường hay không
- Chụp cộng hưởng từ – MRI: Sử dụng sóng vô tuyến với từ trường mạnh để tạo ra hình ảnh chi tiết đặc biệt của các mô mềm ở bên trong cơ thể. Bác sĩ có thể yêu cầu chụp MRI để kiểm tra xem có sự xuất hiện của khối u tuyến yên hay không.
Cách điều trị tình trạng vô kinh
Tùy thuộc vào nguyên nhân và dạng vô kinh mà bác sĩ sẽ đưa ra cách khắc phục phù hợp nhất cho bạn. Điều quan trọng nhất là bạn cần sớm thăm khám để kiểm soát sớm tình hình.
1. Đối với vô sinh nguyên phát
Thường dựa theo độ tuổi của bạn cũng như kết quả xét nghiệm chức năng buồng trứng. Nếu gia đình có tiền sử kinh nguyệt muộn thì bạn cần thêm thời gian để chờ đợi. Tuy nhiên, bác sĩ sẽ đưa ra định mức cụ thể về thời gian. Sau đó, bạn nên thăm khám lại để xác nhận cụ thể tình hình.
Nếu có các vấn đề di truyền hoặc thể chất liên quan đến cơ quan sinh sản thì việc phẫu thuật có thể là cần thiết. Nhất là trong trường hợp tử cung và buồng trứng có những sai lệch về mặt cấu trúc. Việc phẫu thuật không hoàn toàn đảm bảo nhưng chu kỳ kinh nguyệt thường sẽ xuất hiện.
2. Đối với vô kinh thứ phát
Việc điều trị thường dựa theo nguyên nhân, dưới đây là những giải pháp có thể đáp ứng:
- Các yếu tố về lối sống: Thay đổi kế hoạch tập luyện và chế độ ăn uống là cần thiết. Bạn có thể trao đổi trực tiếp với bác sĩ để được hướng dẫn cụ thể hơn. Ngoài ra, việc điều tiết cảm xúc cũng là hữu ích. Hãy luôn giữ cho tinh thần vui vẻ, lạc quan, tránh những áp lực, căng thẳng.
- Giảm cân quá mức: Bạn nên thực hiện một chế độ tăng cân dưới sự giám sát của bác sĩ. Có thể cần nhận tư vấn với chuyên gia dinh dưỡng cùng các bác sĩ tâm thần. Nếu việc giảm cân là do các vấn đề sức khỏe thì bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị thích hợp.
- Tuyến giáp hoạt động kém: Bác sĩ có thể kê đơn điều trị bằng Thyroxine – đây là một loại hormone tuyến giáp quan trọng.
- Suy buồng trứng sớm: Liệu pháp thay thể hormone có thể sẽ khiến cho kinh nguyệt quay trở lại. Bao gồm estrogen và proestin có thể được sử dụng cho những phụ nữ thiếu hụt estrogen.
- Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS): Metformin là một loại thuốc đã được sử dụng thành công ở những phụ nữ mắc PCOS để gây rụng trứng. Trường hợp PCOS gây thừa cân, bác sĩ có thể đề nghị một chế độ ăn kiêng để giảm cân.
Kinh nguyệt của phụ nữ có thể dừng lại vì nhiều nguyên nhân khác nhau. Điều này không có nghĩa là bạn sẽ bị vô sinh hay không thể mang thai. Nếu tình trạng dừng kinh nguyệt kéo dài quá lâu, khoảng trên 3 tháng thì bạn đang có nguy cơ cao bị vô kinh. Hãy sớm tìm đến các cơ sở y tế chuyên về sản phụ khoa để thăm khám và kiểm soát tình hình.
Bạn nên tìm hiểu thêm: Cường kinh là gì? Nguyên nhân và cách điều trị cường kinh
Xem thêm: Hội chứng Sweet