Đau thượng vị nên ăn gì, kiêng gì để kiểm soát bệnh hiệu quả?

“Đau thượng vị nên ăn gì, kiêng gì để kiểm soát bệnh hiệu quả?” là câu hỏi được nhiều người bệnh quan tâm. Bởi chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng và ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình điều trị bệnh lý. Bên cạnh đó, việc ăn uống khoa học, lành mạnh còn giúp điều hòa hoạt động tiêu hóa và tăng cường sức khỏe tổng thể, hỗ trợ phòng ngừa đau thượng vị tái phát.

Mối liên hệ giữa chế độ dinh dưỡng và đau thượng vị

Đau thượng vị là thuật ngữ đề cập đến tình trạng cơn đau khởi phát ở vùng bụng trên rốn và dưới xương ức. Đây được xem là triệu chứng phổ biến của những bệnh lý tiêu hóa như trào ngược dạ dày thực quản, viêm loét dạ dày tá tràng, hội chứng Zollinger-Ellison, chứng khó tiêu chức năng, viêm dạ dày – ruột,…

Chức năng chính của dạ dày là tiếp nhận thức ăn từ thực quản và tiêu hóa chúng. Để thực hiện chức năng này, tại dạ dày sẽ sản xuất dịch vị HCl, pepsin, đồng thời tăng nhu động (co bóp) dạ dày. Tuy nhiên, một số nhóm thực phẩm và nước uống khiến hoạt động co bóp dạ dày và tăng tiết dịch vị bất thường. Từ đó gây bùng phát cơn đau vùng thượng vị, đi kèm với một số biểu hiện như chướng bụng, đầy hơi, buồn nôn, nôn mửa,…

Vậy “Đau thượng vị nên ăn gì, kiêng gì để kiểm soát bệnh hiệu quả?” Theo các chuyên gia dinh dưỡng, chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát cơn đau vùng thượng vị dạ dày bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc xây dựng thực đơn hợp lý sẽ giúp làm giảm cơn đau thượng vị do chế độ ăn uống không lành mạnh (thói quen ăn quá cay, để bụng đói, ăn uống quá mức, lạm dụng bia rượu,…), dùng thuốc chống viêm, stress hoặc do những vấn đề ở dạ dày.

Đối với những trường hợp bị đau thượng vị, việc xây dựng chế độ ăn uống khoa học sẽ mang lại nhiều lợi ích như:

• Làm giảm mức độ và tần suất cơn đau thượng vị dạ dày
• Một số nhóm thực phẩm có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm tự nhiên giúp kiểm soát cơn đau vùng thượng vị và một số biểu hiện đi kèm rõ rệt
• Ổn định hoạt động bài tiết dịch vị và điều hòa nhu động của dạ dày
• Tạo điều kiện để vùng niêm mạc bị tổn thương phục hồi nhanh chóng và tái tạo hoàn toàn.
• Tăng cường hoạt động tiêu hóa, nâng cao sức khỏe. Từ đó phòng ngừa tình trạng mệt mỏi, suy nhược, đau thượng vị kéo dài

Việc xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý được xem là bước quan trọng giúp kiểm soát triệu chứng đau thượng vị và một số vấn đề ở dạ dày. Trường hợp không kết hợp chế độ dinh dưỡng, tổn thương dạ dày có thể tiến triển nặng nề ngay khi áp dụng biện pháp y tế.

Đau thượng vị nên ăn gì để kiểm soát bệnh hiệu quả?

Đau thượng vị nên ăn gì là vấn đề được nhiều người bệnh quan tâm. Bởi ngoài việc cung cấp dinh dưỡng và nguồn năng lượng cần thiết cho cơ thể, một số nhóm thực phẩm lành mạnh còn có khả năng giảm kích thích lên vết loét, thấm hút dịch vị và phòng ngừa cơn đau bùng phát hiệu quả. Hơn nữa, bổ sung những thực phẩm phù hợp còn đẩy nhanh tốc độ phục hồi và tái tạo niêm mạc dạ dày bị tổn thương.

Để hỗ trợ quá trình điều trị đạt được hiệu quả tốt nhất, người bệnh nên tăng cường bổ sung những thực phẩm sau:

1. Thực phẩm giàu tinh bột tốt cho người đau thượng vị

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, tinh bột cung cấp nguồn năng lượng dồi dào bên cạnh chất béo và đạm. Ngoài tác dụng bổ sung năng lượng cho cơ thể thì các thực phẩm giàu tinh bột như (cơm, cháo, khoai lang, bánh mì, yến mạch, khoai tây,…) còn giúp hấp thu dịch vị, hạn chế hiện tượng tăng tiết axit dạ dày quá mức.

Do đó, trong bữa ăn của người bị đau thượng vị nên có những thực phẩm chứa hàm lượng tinh bột cao để giúp trung hòa dịch vị, hạn chế kích thích lên vết loét viêm gây đau. Tuy nhiên, trong quá trình chế biến, bạn cần nấu chín nhừ để hạn chế áp lực lên niêm mạc dạ dày. Đồng thời, giúp đại tràng và tá tràng hấp thu chất dinh dưỡng dễ dàng hơn, phòng ngừa táo bón.

Khi triệu chứng bệnh lý bùng phát, bạn có thể cải thiện cơn đau bằng cách ăn một bát cháo nhỏ hoặc vài mẩu bánh mì mềm. Lượng tinh bột có trong thực phẩm sẽ giúp thấp hút dịch vị nhanh. Nhờ đó làm giảm tác động của pepsin và HCl lên niêm mạc dạ dày, thực quản.

2. Bị đau thượng vị nên ăn gì? Các loại rau xanh

Rau xanh được biết đến là một trong những loại th
ực phẩm lành mạnh chứa nhiều khoáng chất, nước, chất xơ và vitamin dồi dào. Nhóm thực phẩm này được khuyến khích bổ sung vào thực đơn hàng ngày giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ  tiêu hóa thức ăn và phòng ngừa táo bón hiệu quả. Bên cạnh đó, trong rau xanh còn mang nhiều lợi ích với người bị đau thượng vị.

Nhóm thực phẩm này dễ tiêu hóa và gần như không gây áp lực lên đường ruột và dạ dày. Bên cạnh đó, lượng nước và chất xơ trong rau xanh còn có tác dụng giảm lượng axit dư thừa trong dạ dày, kiềm hóa dịch vị. Nhờ đó, người bệnh phòng ngừa cơn đau thượng vị sau khi ăn no và khi bụng đói.

Ngoài ra, chất xơ có trong các loại rau xanh còn hỗ trợ làm sạch ống tiêu hóa, thải trừ các hại khuẩn qua đường phân, từ đó duy trì hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Do đó, những trường hợp bị đau thượng vị, nhất là những trường hợp khởi phát do nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (Hp), cần bổ sung nhóm thực phẩm này vào chế độ ăn đều đặn giúp tăng cường chức năng tiêu hóa, đồng thời hỗ trợ hại khuẩn.

Người bị đau thượng vị nên bổ sung các loại rau xanh dễ tiêu hóa, mềm như rau dền, rau lang, mồng tơi, rau ngót, súp lơ, rau cải,…Tuy nhiên, nên hạn chế ăn quá nhiều rau xanh cùng lúc. Việc bổ sung lượng lớn chất xơ có thể dẫn đến tình trạng chướng bụng, đầy hơi và kích thích cơn đau thượng vị bùng phát.

3. Các loại trái cây tốt cho người đau thượng vị

Ngoài những loại thực phẩm trên, người bệnh có thể bổ sung một số loại trái cây tươi vào chế độ dinh dưỡng hàng ngày. Cũng giống như rau xanh, nhóm thực phẩm này cung cấp hàm lượng chất xơ, khoáng chất và vitamin cần thiết cho cơ thể. Tuy nhiên, người bị đau thượng vị cần tránh dùng những loại trái cây chứa nhiều axit và vị chua. Thay vào đó, dùng các loại trái cây có độ pH kiềm như dừa, dưa hấu, bơ, dưa gang,… giúp làm dịu cơn đau, đồng thời làm giảm lượng dịch vị dư thừa.

Hàm lượng chất xơ có trong trái cây còn hỗ trợ điều hòa nhu động ruột, từ đó phòng ngừa tình trạng đầy hơi, táo bón, khó tiêu. Do đó, người bị đau dạ dày thượng vị nên tăng cường bổ sung nhóm thực phẩm này để giúp ổn định hoạt động tiêu hóa, đồng thời làm giảm các triệu chứng bệnh lý.

Bên cạnh những thành phần dinh dưỡng, trái cây còn chứa những hợp chất thực vật có công dụng chống oxy hóa, kháng viêm như flavonoid, phytochemical, quercetin, polyphenol, vitamin C, beta-carotene,… Bổ sung những thành phần hoạt chất này thường xuyên sẽ giúp cải thiện tình sung huyết và thúc đẩy tốc độ làm lành vùng niêm mạc bị tổn thương.

Với trường hợp bị đau thượng vị, nên ăn trái cây sau các bữa ăn chính khoảng 1 – 2 giờ đồng hồ. Không giống với người khỏe mạnh, người bị đau thượng vị gặp phải hiện tượng tiết axit dạ dày nhiều bất thường. Do đó, nên dùng trái cây sau bữa ăn chính để giúp hấp thụ dịch vị dư thừa, hạn chế cảm giác đối và phòng ngừa cơn đau bùng phát.

4. Nhóm thực phẩm có hàm lượng đạm phù hợp

Cũng giống như tinh bột, protein được xem là thành phần dinh dưỡng sinh năng lượng. Bên cạnh những món ăn giàu tinh bột, người bị đau thượng vị nên bổ sung các thực phẩm chứa hàm lượng đạm vừa phải như như lớn, thịt gà, trứng, nấm,… nhằm cung cấp nguồn năng lượng cần thiết cho cơ thể.

Tuy nhiên, tránh những thực phẩm giàu protein như thịt cừu, thịt dê, thịt bò,… Bởi đạm là thành phần dinh dưỡng khó tiêu hóa nên sẽ làm tăng áp lực lên dạ dày cũng như những cơ quan tiêu hóa khác.

Bên cạnh công dụng cung cấp nguồn năng lượng cần thiết cho cơ thể, thành phần này còn hỗ trợ quá trình tổng hợp collagen – một loại protein đặc biệt có vai trò quan trọng trong liên kết những mô niêm mạc. Trường hợp đau thượng vị do viêm loét dạ dày tá tràng gây ra nên bổ sung những thực phẩm chứa đạm để thúc đẩy quá trình làm lành vùng niêm mạc dạ dày bị tổn thương, ngăn ngừa ổ loét viêm lan rộng.

5. Thực phẩm giàu Omega 3

Omega được biết đến là chất béo lành mạnh mang lại nhiều công dụng đối với sức khỏe tổng thể. Thành phần này có tác dụng cải thiện thị lực, tim mạch, duy trì sức khỏe làn da, tóc, móng và phòng ngừa những vấn đề xương khớp. Bên cạnh đó, Omega 3 còn mang lại nhiều lợi ích đối với những vấn đề về dạ dày, thực quản.

Omega 3 là chất béo nên có kết cấu lỏng, trơn và thơm. Khi được dung nạp vào cơ thể, sẽ tạo thành lớp màng bảo vệ niêm mạc dạ dày, thực quản trước các tác động từ  HCl và pepsin dịch vị. Từ đó giúp phòng ngừa, giảm nhẹ mức độ đau với những biểu hiện đi kèm.

Bên cạnh đó, Omega 3 còn có khả năng chống viêm tự nhiên và đã được chứng minh qua những thực nghiệm lâm sàng. Hiện này, những viên uống bổ sung Omega 3 được ứng dụng giúp phòng ngừa
và hỗ trợ điều trị những bệnh lý gây viêm cấp tính và mãn tính.

Với công dụng chống viêm tự nhiên, các thực phẩm chứa hàm lượng Omega 3 giúp cải thiện mức độ sung huyết ở niêm mạc thực quản, dạ dày và tá tràng. Đây được xem là điều kiện thuận lợi để giúp các tế bào biểu mô tái tạo và phục hồi hoàn toàn. Những thực phẩm chứa hàm lượng Omega 3 tốt cho người đau thượng vị bao gồm quả bơ, cá hồi, hạnh nhân, hạt óc chó, dầu ô liu, cá thu,…

6. Thực phẩm chứa hàm lượng Probiotic (lợi khuẩn) dồi dào

Probiotic (lợi khuẩn) có nhiều trong sữa chua, miso, kim chi, trà lên men,… Vi khuẩn có lợi đóng vai trò quan trọng trong cân bằng hệ sinh vi ở đường ruột, giảm táo bón, cải thiện chức năng tiêu hóa, đầy hơi, khó tiêu.

Nhiều người bệnh lo ngại dùng nhóm thực phẩm này sẽ khiến tình trạng đau vùng thượng chuyển biến nặng nề. Tuy nhiên thực tế, lượng axit có trong các loại thực phẩm này không đáng kể nên hạn chế bùng phát cơn đau. Bên cạnh đó, người bị đau thượng vị cũng có thể dùng kèm sữa chua, miso, kim chi,… với thực phẩm chứa tinh bột và chất xơ để hạn chế kích thích lên dạ dày.

Probiotic mang lại nhiều lợi ích cho đường ruột cũng như sức khỏe tổng thể. Ngoài ra, việc bổ sung lợi khuẩn thường xuyên còn giúp đẩy lùi cơn đau vùng thượng vị do những bệnh lý dạ dày gây ra. Cụ thể, Probiotic giúp tăng nhu động ở đại tràng và tá tràng. Từ đó làm giảm thời gian tiêu hóa thức ăn bên trong dạ dày, tránh tình trạng thức ăn ma sát lên vùng niêm mạc bị loét viêm dẫn đến khó chịu và đau.

Hơn nữa, axit lactic có trong thực phẩm giàu lợi khuẩn còn có khả năng kìm hãm sự phát triển quá mức của vi khuẩn HP (tác nhân chính gây ra bệnh viêm loét dạ dày tá tràng và làm tăng nguy cơ xuất huyết dạ dày, ung thư dạ dày). Probiotic và axit lactic có trong các thực phẩm này còn giúp cơ thể hấp thu và tiêu hóa tối ưu dinh dưỡng trong thức ăn.

7. Nhóm thực phẩm có đặc tính kháng khuẩn, chống viêm

Bên cạnh tác dụng cung cấp nguồn năng lượng và chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Một số thực phẩm còn có tác dụng kháng khuẩn và chống viêm tự nhiên. Việc bổ sung những loại thực phẩm này còn giúp làm giảm mức độ sung huyết, đẩy nhanh tốc độ phục hồi, tái tạo niêm mạc.

Dưới đây là một số thực phẩm có tác tính chống viêm, kháng khuẩn phù hợp với người bị đau thượng vị:

• Nghệ (nghệ tươi hoặc bột nghệ)
• Mật ong nguyên chất
• Hoa cúc
• Gừng
• Nha đam

Người bệnh có thể dùng những món ăn hoặc thức uống từ các thực phẩm trên. Ngoài ra, có thể tận dụng thực phẩm tự nhiên để thực hiện những bài thuốc chữa đau thượng vị nhanh chóng, dễ áp dụng tại nhà.

Đau thượng vị kiêng ăn gì để tránh bùng phát?

Bên cạnh bổ sung nhóm thực phẩm lành mạnh, người bị đau thượng vị nên kiêng ăn gì cũng nhận được nhiều sự quan tâm. Thực tế, chế độ dinh dưỡng không lành mạnh, thiếu khoa học được xem là nguyên nhân và yếu tố khiến cơn đau thượng vị tiến triển nặng nề.

Song song với việc bổ sung những thực phẩm lành mạnh, tốt cho dạ dày, người bệnh nên chủ động hạn chế và kiêng cữ một số thực phẩm và thức uống sau:

1. Thực phẩm gây tăng tiết axit

Đau thượng vị có thể khởi phát bởi nhiều nguyên nhân khác nhau như tác dụng thuốc điều trị, thức khuya, hút thuốc lá, lạm dụng bia rượu,… Tuy nhiên, tác nhân trực tiếp dẫn đến cơn đau thượng vị do hoạt động tăng tiết dịch vị quá mức. Dịch vị là chất lỏng được dạ dày sản sinh để làm mềm và tiêu hóa lượng thức ăn từ thực quản. Tuy nhiên, việc tăng sản xuất quá mức, dịch vị có thể làm bào mòn chất nhầy, từ đó dẫn đến kích ứng, loét, viêm ở niêm mạc dạ dày.

Do đó, để phòng ngừa cơn đau thượng vị bùng phát, người bệnh nên hạn chế những thực phẩm làm tăng tiết axit như:

• Nước ngọt có gas, soda
• Các loại trái cây chứa nhiều axit, có vị chua như chanh, me, cóc, ổi, xoài chua, dứa, cam,…
• Những loại quả còn xanh và chứa nhiều mủ như hồng xanh, đu đủ xanh,…

2. Bị đau thượng nên kiêng gì? Thực phẩm khô cứng và khó tiêu

Cũng giống với những thực phẩm gây tăng tiết acid, người bị đau thượng vị cần hạn chế tiêu thụ những loại thực phẩm khó tiêu hóa, thực phẩm cứng. Thực phẩm khô cứng như đồ sấy khô, trái cây sấy,… không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng mà còn kích thích bùng phát cơn đau thượng vị. Nguyên do là những mảng thức ăn ma sát với vùng niêm mạc bị tổn thương khiến dạ dày co bóp bất thường và gây đau.

Bên cạnh đó, người bị đau thượng vị nói riêng và mắc bệnh về dạ dày nói chung hạn chế ăn những thực phẩm gây khó tiêu như thịt đà điểu, thịt cừu, thịt dê, bào ngư,… Không giống với người có thể trạng khỏe mạnh, người bị đau thượng vị có chức năng tiêu hóa. Do đó, việc dung nạp các thực phẩm trên có thể gây áp lực lên dạ dày, từ đó dẫn đến những vết loét viêm chậm lành, tăng hoạt động tiết dịch vị dư thừa, dạ dày co bóp và bùng phát cơn đau thượng vị.

3. Các món chứa nhiều gia vị và đồ muối chua

Những món ăn chứa nhiều gia vị (mù tạt, tỏi, giấm, tiêu, ớt,…) và đồ muối chua (cà muối, hành muối, dưa muối,..) đều ảnh hưởng đến bệnh lý dạ dày và đường ruột. Do đó, khi bị đau thượng vị, người bệnh tránh dùng những thực phẩm này.

Do đó, thói quen sử dụng thường xuyên sẽ khiến ổ loét viêm dạ dày tiến triển nặng nề gây ra biến chứng xuất huyết dạ dày, thủng dạ dày. Hơn nữa, các món ăn chứa nhiều gia vị cay nóng, đồ muối chua còn làm tăng áp lực lên tuyến tụy, gan và đường ruột. Để bảo vệ cơ quan tiêu hóa và dạ dày, người bệnh cần hạn chế các thực phẩm này.

4. Bia rượu và các loại đồ uống chứa caffeine

Bên cạnh những thực phẩm trên, người bị đau thượng vị cần tránh dùng những đồ uống chứa caffeine và bia rượu. Những thức uống này sẽ gây kích thích đến dạ dày tiết dịch vị quá mức, từ đó thúc đẩy tốc độ bào mòn niêm mạc và khiến vết loét viêm trở nên nặng nề hơn. Sau khi dùng bia rượu và thức uống chứa caffeine, bạn sẽ cảm nhận cơn đau thượng vị và những biểu hiện đi kèm bùng phát dữ dội.

Đặc biệt, nên kiêng các thức uống chứa cồn. Bởi chúng không chỉ khiến tăng tiết dịch vị quá mức mà còn bào mòn chất nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày và gây ra kích ứng tế bào biểu mô. Việc lạm dụng bia rượu có thể khiến tình trạng tiến triển mức độ nặng, từ đó làm tăng nguy cơ xuất huyết và thủng dạ dày.

Một số lưu ý trong quá trình ăn uống cho người đau thượng vị

Đau thượng vị là triệu chứng nhận thấy dạ dày đang bị tổn thương và chức năng tiêu hóa suy giảm. Do đó, bên cạnh việc “Đau thượng vị nên ăn gì, kiêng gì để kiểm soát bệnh hiệu quả?” thì người bệnh cần lưu ý một số vấn đề sau:

• Thực hiện thói quen ăn chín, uống sôi, không dùng những thức ăn sống hoặc tái. Bởi những loại thực phẩm chưa được nấu chín sẽ chứa nhiều sinh trùng, nấm và virus. Các tác nhân này có thể tấn công và khiến ổ viêm loét tiến triển nặng nề hơn.
• Lựa chọn thực phẩm chế biến sạch, có nguồn gốc rõ ràng, không chứa chất bảo quản, thuốc trừ sâu. Việc dùng thực phẩm bẩn, không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm có thể dẫn đến rối loạn tiêu hóa và bùng phát các triệu chứng đau thượng vị.
• Chia nhỏ các bữa ăn và giảm khối lượng thức ăn trong mỗi bữa ăn để hạn chế áp lực lên dạ dày và đường ruột. Thói quen này sẽ giúp làm giảm tần suất và mức độ cơn đau bùng phát. Đồng thời, hỗ trợ hệ tiêu hóa hấp thu các chất dinh dưỡng thiết yếu.
• Bên cạnh đó, người bị đau thượng vị nên ưu tiên ăn chậm, nhai kỹ, hạn chế vận động mạnh và nằm ngay sau khi ăn.
• Ưu tiên những món ăn không chứa nhiều dầu mỡ và gia vị như món luộc, cháo, súp, canh,… Tránh những món chiên, xào, nướng,…
• Đa dạng thực phẩm trong thực đơn hàng ngày để đảm bảo cung cấp chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, hạn chế tình trạng suy nhược, sụt cân.
• Dùng bữa tối trước 19 giờ, sau đó bạn có thể dùng thêm các món ăn nhẹ, sữa trước khi ngủ ít nhất 1 giờ đồng hồ. Tránh ăn gần giờ ngủ vì có thể gây kích thích ở dạ dày và bùng phát cơn đau thượng vị vào đêm.
• Điều chỉnh lượng calo trong bữa ăn để kiểm soát chỉ số cân nặng. Bởi tình trạng thừa cân, béo phì được xem là một trong những tác nhân làm tăng nguy cơ đau thượng vị.

Bài viết đã giải đáp thắc mắc “Đau thượng vị nên ăn gì, kiêng gì để kiểm soát bệnh hiệu quả?” và một số lưu ý trong quá trình ăn uống. Hy vọng thông tin bài viết sẽ giúp người bệnh thiết lập chế độ ăn uống hợp lý, khoa học. Bên cạnh đó, cần chú ý sinh hoạt điều độ và tuân thủ biện pháp y tế theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa để đạt được kết quả điều trị bệnh tốt nhất.

Có thể bạn quan tâm:

• Đau vùng thượng vị từng cơn là bệnh gì? Làm sao khắc phục?
• Nóng rát dạ dày: Nguyên nhân và cách khắc phục nhanh chóng
• Đau thượng vị lan ra sau lưng: Nguyên nhân và cách xử lý
• 16 Cách chữa đau dạ dày tại nhà nhanh nhất, giảm đau cấp tốc

Xem thêm: Mang thai tháng đầu nên uống sữa gì? 10 loại tốt nhất