10 điều bạn phải biết về bệnh ung thư gan

Những người bị mắc bệnh ung thư gan thường rất khó để phát hiện, bởi các tế bào ung thư gan hình thành và phát triển rất âm thầm, chính vì vậy phải có những hiểu biết nhất định về bệnh ung thư này để có thể có được những kiến thức và phương pháp điều trị cụ thể, kịp thời.

Ung thư gan là bệnh ung thư bắt đầu ở các tế bào gan, tại đây các tế bào ác tính (ung thư) phát sinh từ các mô trong gan. Gan là cơ quan nằm ở phần phía trên bên phải bụng, bên dưới cơ hoành và ở trên dạ dày.

Các dạng khác nhau của bệnh ung thư gan nguyên phát thường được đặt tên theo loại tế bào mà từ đó ung thư đã phát triển. Ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) phát sinh từ các tế bào chính của gan được gọi là các tế bào gan và chiếm khoảng 85% các ca ung thư gan nguyên phát.

Theo phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Thị Băng Sương, Trưởng khoa Xét nghiệm, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM, ung thư gan xếp thứ ba trong nhóm ung thư gây tử vong nhiều nhất thế giới, chỉ sau phổi và dạ dày. Năm 2010 ước tính toàn cầu có khoảng 754.000 người tử vong do ung thư gan.

Trung bình mỗi năm có thêm nửa triệu ca mắc mới. Hơn 80% số bệnh nhân ở các quốc gia châu Á và khu vực châu Phi cận Sahara. Dạng ung thư gan phổ biến nhất là Carcinom tế bào gan (HCC), chiếm đến 80%.
Thực tế lâm sàng ghi nhận nguyên nhân dẫn đến ung thư gan chủ yếu là viêm gan mạn tính do virus viêm gan C (HCV) và viêm gan B (HBV) dẫn đến xơ gan. Đây là bệnh cảnh nền của 70-80% tổng số ca ung thư gan. Ngoài ra còn có các nguyên nhân khác như nghiện rượu, độc tố aflatoxin của nấm Aspergillus flavus trong ngũ cốc.

Việt Nam là quốc gia nằm trong vùng dịch tễ có tỷ lệ viêm gan cao nên có tỷ lệ ung thư gan cao. Ước tính trung bình mỗi năm cả nước có trên 10.000 ca ung thư gan mới phát hiện, tỷ lệ này cao nhất thế giới. Điều tra dịch tễ ở Hà Nội, Bắc Giang cho thấy tỷ lệ nhiễm virus viêm gan B và C lần lượt là 8,0 % và 2,7%.

Tại TP HCM, ung thư gan đứng thứ nhất trong số 10 loại ung thư thường gặp ở nam giới (với tần xuất 38,2 trường hợp trên 100.000 dân mỗi năm), thứ sáu ở nữ (với tần suất 8,3 trường hợp trên 100.000 dân mỗi năm). Ở Hà Nội, ung thư gan đứng hàng thứ ba ở nam giới và thứ bảy ở nữ.

1. Triệu chứng của bệnh ung thư gan thường thấy

Hầu hết không có triệu chứng trong giai đoạn đầu của bệnh ung thư gan nguyên phát bởi loại ung thư này phát triển rất âm thầm.
Khi hình thành và phát triển ở giai đoạn đầu bệnh ung thư gan rất khó nhận biết, các khối u thường âm thầm phát triển, và khi khối u phát triển lớn thì người bệnh đã ở giai đoan nguy hiểm. Vì thế bạn cần lưu ý những triệu chứng rất đơn giản của giai đoạn đầu này để tránh nhầm lẫn với những bệnh thông thường khác.

Giai đoạn đầu: Người bệnh có những rối loạn tiêu hóa nhẹ như ăn không ngon, ăn ít đầy bụng, khó tiêu, đại tiện khó khăn; đôi lúc cảm thấy đau tức hạ sườn phải nhưng không đáng kể; cơ thể mệt mỏi, sốt…những triệu chứng này thường không rõ ràng nên người bệnh hay nhầm lẫn với những bệnh như cảm cúm thông thường.

Giai đoạn sau:Người bệnh thấy đau vùng gan, bụng trên đầy tức, có thể xuất hiện cổ trướng, chán ăn, buồn nôn và nôn, tiêu chảy, sút cân, sốt, gan to và da vàng. Ngoài ra còn có những triệu chứng như: đau thượng vị, yếu và mệt mỏi, đi chụp chiếu thấy gan to, bị đau bụng, bụng sưng, tụ dịch trong bụng, vàng da vàng mắt, nước tiểu có màu tối, ngứa… Một số người nếu bệnh ở tình trạng nguy hiểm có thể xuất hiện hiện tượng rối loạn tâm thần.

2.Những tác hại mà ung thư gan gây ra

Ung thư gan là bệnh có tiên lượng vô cùng xấu. Hầu hết những người khi phát hiện ra bệnh thường chỉ sống được từ 3- 6 tháng, chỉ khoảng 1% là có thể sống đến 5 năm.
Bên cạnh đó ung thư gan còn gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, ung thư gan có thể di căn qua phổi, xương, khoang ngực, não … và xuất hiện các triệu chứng tương ứng, nếu như di căn qua phổi sẽ dẫn đến ho ra máu, di căn màng não sẽ dẫn đến đau trong não hay phù não có máu; di căn qua xương sẽ dẫn đến đau tại cục bộ hoặc gẫy xương bệnh lý; di căn qua cột sống hoặc chèn ép dây thần kinh tủy sẽ dẫn đến đau tại cục bộ và liệt nửa người, di căn qua não sẽ xuất hiện đau đầu, ói mửa và dấu hiệu những dây thần kinh định vị…

3.Nguyên nhân dẫn đến bệnh ung thư gan

Hầu hết các bệnh ung thư liên quan đến gan không có nguyên nhân rõ ràng. Một số vi rút gây viêm gan mãn tính có thể gây ra ung thư gan. Ung thư gan cũng có thể xảy ra khi các tế bào gan đột biến trong ADN gây ra các tế bào phát triển mất kiểm soát và hình thành một khối u ác tính.
Với bệnh mãn tính thì thủ phạm chính gây nên bệnh ung thư gan là virus viêm gan B, viêm gan C, xơ gan, bệnh tiểu đường, béo phì cũng có thể là yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh ung thư gan.

Có thể thấy các tế bào gan ở nhóm người bệnh viêm gan, xơ gan thường bịvirus tấn công và có khả năng miễn dịch rất yếu. Người bị nhiễm viêm viêm gan B có nguy cơ cao gấp 200 lần so với người không bị nhiễm loại virus này.

Lối sống không khoa học: Uống rượu kéo dài dẫn tới xơ gan là nguyên nhân thường gặp nhất của ung thư gan trên toàn thế giới. Những người bị xơ gan do rượu nếu ngừng uống khoảng 10 năm thì sau đó cũng tiến triển tới ung thư gan. Cũng có thể do thói quen rượu bia, thuốc lá nhiều mà nam giới có khả năng mắc ung thư gan nhiều hơn nữ giới. Ngoài ra, nguy cơ ung thư gan cũng cao hơn ở những người có tiền sử gia đình bị ung thư gan.

Thực phẩm dự trữ trong môi trường nóng và ẩm dễ sinh ra một loại nấm gọi là Aspergillus flavus, loại nấm này sinh ra Aflatoxin, là chất được biết gây ung thư mạnh trên thực nghiệm. Ung thư tế bào gan cũng xuất hiện ở trên 30% bệnh nhân bị ứ sắt có tính chất di truyền.
Tại Việt Nam, hậu quả của chiến tranh để lại với hàng triệu tấn chất độc màu da cam có chứa chất Dioxin cũng là một yếu tố nguy cơ chính gây nên căn bệnh này.

Một số nguyên nhân khác: Một số nguyên nhân khác có thể dẫn tới ung thư gan như người bệnh ăn phải một số thực phẩm chứa aflatoxin, chất Steroid hoặc dùng nhiều nước nhiễm asen trong dài ngày. Aflatoxin có nhiều trong các loại lúa mì, lạc, ngô, đậu nành bị nấm mốc. Steroid là chất để tăng trọng lượng cơ thể, giảm và biến chất béo thành cơ bắp, tăng độ dẻo dai khi tập luyện thể thao. Nếu sử dụng chất này thường xuyên và trong một thời gian dài có thể làm tăng nguy cơ ung thư gan cũng như một số căn bệnh ung thư khác.

4.Qua nghiên cứu y khoa phân loại ung thư gan thành nhiều dạng

Ung thư biểu mô tế bào gan (Hepatocellular carcinoma – HCC). Đây là loại ung thư gan nguyên phát phổ biến nhất xảy ra ở cả trẻ em và người lớn bắt đầu trong tế bào gan
Ung thư đường mật (Cholangiocarcinoma). Đây là loại ung thư bắt đầu trong các ống nhỏ như ống dẫn mật trong gan, đôi khi được gọi là ung thư ống dẫn mật.
U nguyên bào gan (Hepatoblastoma). Ung thư gan hiếm gặp xảy ra trên trẻ em dưới 4 tuổi.
U máu ác tính (Angiosarcoma hoặc hemangiosarcoma). Ung thư hiếm gặp bắt đầu từ các mạch máu của gan phát triển rất nhanh.

5.Chuẩn đoán và phát hiện ung thư gan

Chuẩn đoán và phát hiện được bệnh ung thư gan người ta phải tiến hành nhiều bước bao gồm:
Bước xét nghiệm máu.
Sau đó đến chẩn đoán hình ảnh: siêu âm, Chụp cắt lớp vi tính (CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI).
Bước tiến hành sinh thiết.
Các phương pháp chẩn đoán hỗ trợ chủ yếu là chụp cắt lớp vi tính CT, chụp cổng hưởng từ MRI, siêu âm, chỉ số AFP
Chụp cắt lớp vi tính CT: Gần đây, kiểm tra CT là cách thường dùng để chẩn đoán ung thư gan, nó thể hiện rất rõ ràng độ lớn nhỏ và hình thái, số lượng cùng vùng biên. Ngoài ra dựa vào những phân tích hình ảnh có thể tái hiện lại kết cấu bên trong gan, để xác định chính xác mối quan hệ của mỗi huyết quản với khối u.

Chụp cộng hưởng từ MRI: Phương pháp này thích hợp cho chẩn đoán ung thư gan ở tình trạng nhẹ, giúp chẩn đoán các khối u gan lành tính chuyển ác tính, phương pháp này là phương pháp bổ sung cho chẩn đoán bằng CT.

Siêu âm: Thông thường thì siêu âm thường dùng để theo dõi sau điều trị và kiểm tra thông thường đối với các loại bệnh, phương pháp này dùng trong chẩn đoán ung thư gan có thể thấy rõ kích thước cũng như hình thái của khối u, có giá trị trong việc chẩn đoán tính chất của khối u gan.

Chỉ số AFP: Về lâm sàng, AFP là cách thường dùng trong chẩn đoán ung thư gan, nó vừa đơn giản lại thực dụng. Những bệnh nhân mắc viêm gan mang độc tính thì rất dễ mắc ung thư, AFP cũng tăng cao, nhưng không phải bệnh nhân ung thư gan nào AFP cũng tăng cao hết. Do đó những bệnh nhân viêm gan mà có chỉ số AFP ở mức bình thường cũng không được chủ quan.

6.Ung thư gan diễn biến qua nhiều giai đoạn

Giai đoạn đầu: Khối u đơn lẻ chưa xâm lấn vào bất kỳ mạch máu nào.
Giai đoạn sau: Khối u đơn lẻ đã xâm lấn vào các mạch máu lân cận, hoặc có thể có nhiều khối u nhỏ trong gan.
Giai đoạn tiếp theo: Nhiều khối u lớn, hoặc một khối u lớn đã xâm lấn tĩnh mạch chính của gan hoặc xâm lấn các tổ chức lân cận, chẳng hạn như túi mật.
Giai đoạn nguy hiểm: Ung thư đã lan ra ngoài gan đến các vùng khác của cơ thể.

7.Đối tượng dễ mắc phải ung thư gan

Nhiễm viêm gan virus trong đó có chủ yếu là viêm gan B và viêm gan C
Người bị bệnh xơ gan
Những người thường xuyên sử dụng thực phẩm ẩm mốc
Những người bị ứ sắt có tính di truyền
Những người nhiễm chất độc dioxin
Những người uống nhiều rượu và các chất có cồn cũng có nguy cơ mắc bệnh ung thư gan.

8.Phòng chống bệnh ung thư gan

Tiêm phòng vacxin viêm gan B, phòng các bệnh viêm gan virus, tránh sử dụng thuốc có hại cho gan. Ngoài ra nên tránh các độc tố hóa chất từ môi trường, tránh sử dụng những thực phẩm ẩm mốc.
Không quan hệ tình dục mà không được bảo vệ. Nếu không biết tình trạng sức khỏe của đối tác, hãy sử dụng bao cao su mỗi khi quan hệ tình dục.Không chích ma túy tĩnh mạch, xăm hoặc xỏ lỗ.
Có thể sử dụng các loại thuốc thảo dược hoặc bổ sung dinh dưỡng cho phòng ngừa tác hại hóa chất hoặc điều trị các khối u ác tính của con người. Sử dụng thực phẩm có thành phần chiết xuất như các nấm thảo dược hoặc thực phẩm tốt cho người bị bệnh ung thư để hỗ trợ cho người bị bệnh gan như viêm gan virus, xơ gan, gan nhiễm mỡ, người uống rượu, bia, người hóa trị, xạ trị, tiếp xúc nhiều với hóa chất có hại cho gan. Đây là giải pháp hữu ích trong phòng ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư gan.

9.Điều trị ung thư gan

Các lựa chọn điều trị chuẩn như:
Phẫu thuật: Phẫu thuật cắt khối ung thư gan khu trú có thể là cắt một phần thuỳ đến ba phần thuỳ (80%). Trong một loạt bệnh nhân được lựa chọn cẩn thận, phẫu thuật cắt gan bán phần mang lại thời gian sống thêm dài 5 năm cho 10 – 30% bệnh nhân.

Ghép gan: Ghép gan cho những bệnh nhân ung thư tế bào nội mạc mạch gan, ung thư tế bào biểu mô dạng sợi và các khối ung thư tế bào gan nhỏ (<5cm) kèm theo hoặc không kèm theo xơ gan mang lại thời gian sống thêm năm năm cho 20-30% trường hợp. Các lựa chọn điều trị đang được đánh giá trên lâm sàng như: truyền hóa chất vào động mạch gan; điều trị ung thư gan bằng tế bào gốc; điều trị bằng chiếu xạ ngoài và hóa trị liệu, điều trị bằng thuốc, cấy hạt vi cầu phóng xạ, làm đông các tế bào ung thư (Áp lạnh – Cryoablation), diệt các tế bào ung thư bằng nhiệt, gọi là cắt bỏ ung thư bằng sóng radio (ablation radiofrequency), tiêm alcohol (cồn) vào khối u.

10.Người bị ung thư gan nên lưu ý đến lối sống lành mạnh

Chế độ ăn uống: người bệnh nên ăn nhiều rau xanh và các thực phẩm giàu chất xơ, ăn thịt trắng, sữa chua, sử dụng trà, nước ép trái cây,tránh sử dụng nhiều chất béo, thức ăn nhiều dầu mỡ, rượu, thịt đỏ, đồ hộp và đồ ăn nhanh….
Chế độ sinh hoạt:Tập thể dục thường xuyên và luôn giữ cho trọng lượng cơ thể nằm ở mức lành mạnh, đồng thời cố gắng giữ tinh thần không được bi quan quá sẽ ảnh hưởng lớn tới công tác điều trị bệnh ung thư gan.