Mất ngủ là gì: Nguyên nhân, dấu hiệu, chẩn đoán và điều trị bệnh

Mất ngủ khó ngủ hiện là căn bệnh phổ biến trong cuộc sống hiện đại. Bệnh lý này ngày càng gia tăng về số lượng và trở thành nỗi ám ảnh của nhiều người. Mất ngủ kéo dài có thể để lại những hệ lụy nghiêm trọng tới sức khỏe cũng như tinh thần của người bệnh. Bài viết dưới đây giúp các bạn có cái nhìn tổng quan hơn về bệnh, đồng thời chúng tôi xin đưa ra phương pháp đặc trị, phòng tránh hiệu quả nhất hiện nay. 

Mất ngủ là gì? Các dạng mất ngủ thường gặp

Giấc ngủ được ví như “lá bùa” giúp cơ thể con người tái tạo lại năng lượng sau một ngày làm việc, học tập mệt mỏi. Trung bình mỗi người lớn cần ngủ sâu từ 7 – 8 tiếng/ ngày, trẻ em thì ngủ nhiều hơn.

Mất ngủ tiếng Anh là insomnia, là hội chứng rối loạn giấc ngủ thường gặp. Theo đó, người bệnh sẽ khó đi vào giấc ngủ, ngủ không đủ giấc, bị tỉnh dậy nhiều lần, giấc ngủ chập chờn không sâu, gặp nhiều ác mộng,…

Bất cứ ai cũng có thể bị mất ngủ, không phân biệt tuổi tác, giới tính, địa vị xã hội. Người bệnh thường phải đối mặt với 2 dạng bệnh bao gồm: mất ngủ thể cấp và thể mãn. Trong đó:

• Mất ngủ cấp tính: Hay còn được gọi là khó ngủ tạm thời. Người bệnh có thể bị mất ngủ một vài đêm hoặc một vài tuần. Đây thường là tình trạng rối loạn giấc ngủ, chiếm khoảng 30 – 40%.
• Mất ngủ mãn tính: Tình trạng khó ngủ, rối loạn giấc ngủ kéo dài trên 1 tháng. Mất ngủ thường xuyên, người bệnh sẽ chỉ ngủ được 3 – 4 tiếng, hay bị thức giấc nửa đêm và rất khó có thể ngủ lại.

Triệu chứng mất ngủ, khó ngủ là gì?

Người bị khó ngủ sẽ có những triệu chứng điển hình như sau:

• Khó có thể đi vào giấc ngủ mặc dù cơ thể rất muốn ngủ
• Nửa đêm bị thức giấc và khó có thể ngủ tiếp
• Ngủ không đủ giấc, thức dậy quá sớm
• Mất ngủ một vài ngày, mất ngủ 2 ngày liên tiếp
• Ban đêm luôn cảm thấy hồi hộp, lo âu, đánh trống ngực
• Cảm thấy cơ thể không được nghỉ ngơi. Sau một đêm tỉnh giấc cơ thể mệt mỏi, uể oải.

Nguyên nhân mất ngủ

Khó ngủ, rối loạn giấc ngủ xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó những nguyên nhân chủ yếu bao gồm:

• Căng thẳng, stress: Mệt mỏi, hay lo nghĩ nhiều về công việc, chuyện tình cảm, gia đình không ổn định,… là một số nguyên nhân phổ biến gây khó ngủ, giấc ngủ chập chờn. Trong đó, học sinh, sinh viên thi cử căng thẳng; nhân viên văn phòng là những đối tượng dễ mắc phải nhất.
• Tuổi tác: Khi tuổi càng cao thì thời gian ngủ sẽ ngày càng ít. Đồng thời giấc ngủ cũng bị chập chờn, không được sâu giấc. Người già được xem là đối tượng rất dễ gặp phải chứng khó ngủ nhất.
• Lạm dụng chất kích thích: Rượu, bia, thuốc lá, cà phê,… trước khi ngủ khiến hệ thần kinh trung ương bị kích thích gây hưng phấn và rất khó ngủ sau đó.
• Môi trường ô nhiễm, ồn ào: Không gian ngủ chật hẹp, không thoải mái, nhiều tiếng ồn cũng là nguyên nhân phá bĩnh giấc ngủ của bạn.
• Chênh lệch múi giờ: Một số người do đi công tác hay du lịch nước ngoài, chu trình thức – ngủ bị rối loạn do lệch múi giờ. Nhiều người không thể thích ứng kịp sẽ gây ra tình trạng mất ngủ.

• Thói quen sinh hoạt không khoa học: Ăn quá no, tập thể dục muộn là thói quen không tốt dẫn tới khó ngủ. Ngoài ra việc lạm dụng đồ điện tử như máy tính, điện thoại sẽ khiến người dùng khó có thể ngủ được ngay.
• Một số loại thuốc gây kích thích: Một số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm, điều trị tăng huyết áp,… gây ra tác dụng phụ, trong đó có chứng mất ngủ.
• Ít hoạt động thể chất: Thói quen lười vận động sẽ khiến cơ thể ì ạch và rơi vào trạng thái ngủ ngày cày đêm. Điều này vô tình gây rối loạn giấc ngủ và khó có thể đi vào giấc ngủ vào buổi tối.
• Do bệnh lý: Bị mất ngủ, giấc ngủ chập chờn còn là biểu hiện của một số bệnh lý như viêm dạ dày, tiểu đường, viêm khớp,… Người lớn tuổi là đối tượng dễ gặp ở nhóm nguyên nhân này.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, phụ nữ là đối tượng có nguy cơ bị mất ngủ cao hơn so với nam giới. Nguyên nhân dẫn tới tình trạng này là do tâm lý nữ giới thường nhạy cảm, dễ bị kích động rơi vào trạng thái lo âu. Bên cạnh đó, phụ nữ trải qua nhiều giai đoạn thay đổi nội tiết tố như thời gian hành kinh, mang thai hoặc giai đoạn tiền mãn kinh,…

Mất ngủ thường xuyên gây hậu quả gì?

Việc thường xuyên bị khó ngủ, tỉnh giấc giữa đêm gây ra nhiều hệ lụy ảnh hưởng tới sức khỏe cũng như tinh thần của người bệnh. Cụ thể:

• Mệt mỏi, người lờ đờ

Đây là hệ lụy đầu tiên của việc bạn bị mất ngủ. Tỉnh giấc sau một đêm trắng bạn sẽ luôn có cảm giác mệt mỏi, người lờ đờ, thiếu sức sống. Luôn trong tình trạng nhớ nhớ, quên quên, mất tập trung, giảm hiệu suất học tập, công việc.

• Làm teo não, tăng nguy cơ đột quỵ

Một công bố trên tạp chí Neuroscience (Mỹ) cho thấy, tình trạng khó ngủ kéo dài sẽ làm tăng nguy cơ bị teo não. Đặc biệt với người trẻ tuổi thì càng phải ngủ đủ giấc. Nếu mỗi đêm ngủ ít hơn 5 tiếng sẽ khiến nguy cơ đột quỵ tăng 8 lần so với bình thường.

• Rối loạn tâm lý, cảm xúc

Người bị mất ngủ thường xuyên sẽ bị rơi vào vòng luẩn quẩn của những suy nghĩ tiêu cực. Họ thậm chí hay lo nghĩ cả những việc nhỏ nhặt; luôn cảm thấy mình cô đơn, dần dần có thể rơi vào trạng thái bị trầm cảm, suy nhược thần kinh, giao tiếp xã hội kém.

• Tăng nguy cơ béo phì

Khi bị khó ngủ, não bộ sẽ thay đổi hoạt động. Người bệnh sẽ nhanh có cảm giác đói và thường xuyên thèm ăn vào ban đêm, đặc biệt là những đồ ăn giàu chất béo.

• Da xấu, lão hóa nhanh

Khi ngủ không đủ giấc, cơ thể sẽ nhanh chóng tiết hormone cortisol, phá vỡ cấu trúc collagen khiến da sần sùi, không còn săn chắc. Da bắt đầu khô, sạm nám và chảy xệ làm tăng quá trình lão hóa. Ngoài ra, mất ngủ còn khiến da dễ nổi mụn.

• Đe dọa sức khỏe tim mạch

Rối loạn giấc ngủ, khó ngủ sẽ khiến hệ thần kinh luôn trong trạng thái căng thẳng, hoạt động quá tải, tạo áp lực không tốt cho tim, làm tăng huyết áp. Cũng theo thông tin được đăng tải trên tạp chí Tim mạch châu Âu, việc ngủ không đủ giấc sẽ làm tăng nguy cơ tử vong lên 48%.

• Suy giảm sinh lý

Các nghiên cứu được công bố trên Hiệp hội Y khoa Hoa Kỳ cho thấy, khi mất ngủ kéo dài sẽ làm giảm đáng kể nồng độ testosterone trong cơ thể nam giới. Từ đó giảm ham muốn tình dục, gây ra hiện tượng di tinh, mộng tinh.

• Mất ngủ sụt cân

Mất ngủ kéo dài mà không được can thiệp y tế kịp thời sẽ khiến hệ thần kinh suy nhược, cơ thể giảm sút khiến người bệnh bị sụt cân đột ngột.

Ngoài ra, khi mất ngủ kéo dài dai dẳng từ ngày này sang tháng kia cũng là dấu hiệu cảnh báo bạn đã bị mắc một số bệnh lý nguy hiểm.

Mất ngủ là dấu hiệu của bệnh gì?

Chứng mất ngủ nhiều ngày liên tiếp được xem là cảnh báo sớm của những bệnh lý nguy hiểm. Vì vậy chúng ta không được chủ quan. Bệnh lý gây ra chứng mất ngủ, rối loạn giấc ngủ bao gồm:

• Bệnh tiểu đường

Mất ngủ, tỉnh dậy vào ban đêm, liên tục thức giấc sẽ gây ra cảm giác đói. Người bệnh sẽ có xu hướng ăn thật nhiều, đặc biệt thèm đồ ngọt như bánh kẹo hoặc đồ ăn nhanh,… Tình trạng này kéo dài liên tục sẽ khiến lượng đường trong cơ thể tích tụ càng cao và tiểu đường sẽ ghé thăm bạn bất cứ lúc nào.

• Bệnh trầm cảm

Khi ngủ không đủ giấc quá lâu, cơ thể sẽ tiết ra lượng hormone cortisol nhiều hơn bình thường. Hoạt chất này gây ra tâm lý căng thẳng, mệt mỏi, âu lo. Nếu quá độ có thể dẫn tới trầm cảm, ngại tiếp xúc.

• Bệnh tim:

Nhiều người cho rằng mất ngủ và tim
không có liên quan tới nhau, nhưng sự thật không phải vậy. Lý giải điều này, khi ngủ các bộ phận của cơ thể sẽ bắt đầu thực hiện chu trình đào thải độc tố ra bên ngoài. Nhưng khi không ngủ được, các cơ quan phải hoạt động liên tục mà không được nghỉ ngơi. Điều này dẫn tới tình trạng cao huyết áp, bệnh tim và có thể dẫn tới đột quỵ.

• Ung thư

Khi không thể ngủ được, một số gốc tự do có hại cho sức khỏe không được đào thải ra ngoài. Chúng chính là thủ phạm gây ra sa sút sức khỏe, các gốc tự do phá hủy tế bào, lâu dần hình thành ung thư.

Ngoài ra  một số bệnh lý liên quan đến giấc ngủ khác như: ngưng thở khi ngủ, gặp ác mộng, chứng rối loạn lo âu lan tỏa,… Người bệnh khi thấy mất ngủ thường xuyên cần đi tới cơ sở y tế thăm khám để được can thiệp y tế kịp thời.

Chẩn đoán mất ngủ như thế nào?

Khi tới các cơ sở y tế thăm khám, các bác sĩ sẽ yêu cầu bạn điền nhật ký giấc ngủ để kiểm tra ban đầu về mô hình giấc ngủ và thức ngủ của bạn. Sau đó, tiến hành một số thăm khám chuyên sâu để xác định xem bạn có mắc bệnh lý nào gây ảnh hưởng tới chất lượng giấc ngủ hay không. Hoặc nặng hơn nữa sẽ tiến hành thực hiện một số kỹ thuật chuyên sâu nhằm tìm ra chính xác lý do mất ngủ:

• Tiến hành xét nghiệm máu để phát hiện các vấn đề liên quan tới bệnh tuyến giáp, tiểu đường hay bệnh gout,…
• Trường hợp phức tạp hơn, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân ngủ tại bệnh viện để tiện theo dõi, thu thập dữ liệu phục vụ quá trình chẩn đoán.

Trên thực tế, tùy vào mỗi thể trạng, thể bệnh của mỗi người bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp và quy trình chẩn đoán khác nhau. Bởi vậy, các kỹ thuật sẽ được linh hoạt tùy đối tượng.

Bệnh mất ngủ và cách điều trị đúng cho hiệu quả tốt

Để loại bỏ khó ngủ mất ngủ, người bệnh cần chú trọng xử lý bệnh từ gốc, đồng thời tạo thói quen ngủ sao cho hợp lý. Bên cạnh đó, bạn có thể sử dụng một số thảo dược an toàn để hỗ trợ giấc ngủ dễ dàng như mật ong, trà tâm sen,… Trường hợp nghiêm trọng hơn, bác sĩ sẽ xem xét để kê đơn thuốc Tây y. Một số cách điều trị bạn có thể tham khảo bao gồm:

Sử dụng thuốc Tây

Thông thường, bác sĩ chỉ kê đơn thuốc Tây để trị mất ngủ trong trường hợp bất đắc dĩ. Bởi lẽ đây đều là các loại thuốc gây ức chế thần kinh và gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn như: rối loạn tiêu hóa, nhức đầu, nghiện thuốc, phụ thuộc thuốc,… Một số loại thuốc xuất hiện trong toa đơn có thể là:

• Thuốc an thần: Có thể kể tới như: Diazepam, Bromazepam hay Clonazepam,…
• Thuốc gây ngủ như: Phenobarbital, Zolpidem,…
• Thuốc kháng histamin như: Promethazine, Dimedrol,  Clorpheniramin,…
• Thuốc trầm cảm 3 vòng có thể kể đến như irtazapine, Clomipramine,…

Thuốc Tây sẽ được chỉ định sử dụng không quá 3 ngày để hạn chế tối đa tác động xấu tới sức khỏe. Khi bị mất ngủ, người bệnh TUYỆT ĐỐI KHÔNG tự ý mua thuốc về sử dụng. Cần thăm khám để được kê đơn phù hợp, tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Liệu pháp thư giãn

Bác sĩ có thể tiến hành một số liệu pháp thư giãn tại chỗ để giúp người bệnh dễ dàng đi vào giấc ngủ như:

• Giãn cơ dần dần 

Mục đích: Giúp cơ thể thư giãn, thoải mái từ đó giấc ngủ đến dễ dàng hơn.

Thực hiện: Kỹ thuật này bắt đầu được thực hiện ở các cơ vùng mặt. Tiến hành co cơ trong khoảng 1 – 2 giây sau đó thả lỏng, thực hiện nhiều lần liên tiếp tương tự với các cơ quan khác như: cánh tay, bụng, ngực, đùi,…

• Đáp ứng thư giãn

Sau khi giãn cơ, người bệnh sẽ ngồi hoặc nằm thư giãn, thả lỏng toàn bộ não bộ và cơ thể và nhắm mắt. Lúc này không nên tập trung suy nghĩ điều gì, thở đều nhịp nhàng.

Điều trị mất ngủ theo dân gian

Sử dụng bài thuốc dân gian điều trị khó ngủ, rối loạn giấc ngủ được nhiều người sử dụng bởi tính tiện lợi, dễ thực hiện. Nguyên liệu của các bài thuốc đều là những loại thảo dược quen thuộc dễ kiếm trong thiên nhiên. Chúng không gây tác dụng phụ mà còn rất tốt cho sức khỏe. Người bệnh có thể áp dụng một số cách chữa phổ biến như sau:

Sử dụng mật ong

Hàm lượng axit amin tryptophan có trong mật ong khi xâm nhập vào trong não sẽ chuyển thành serotonin – chất dẫn truyền thần kinh có thể đưa bạn vào giấc ngủ ngon. Ngoài ra thành phần glucose và fructose có trong mật ong giúp ngủ ngon, ngủ sâu giấc. Để chấm dứt tình trạng mất ngủ bằng mật ong bạn có thể thực hiện theo cách như sau:

• Cách 1: Uống nước mật ong. Hòa 2 thìa mật ong rừng nguyên chất cùng 1 ly nước ấm. Khuấy đều rồi uống từ từ từng ngụm nhỏ trước khi đi ngủ khoảng 1 tiếng.
• Cách 2: Pha trà túi lọc cùng khoảng 350ml nước nóng, bỏ thêm bạc hà rồi đậy nắp kín. Hãm trà khoảng 10 phút rồi chắt lấy nước cốt, thêm 2 thìa mật ong và nước cốt chanh. Hòa đều, để nước bớt nóng rồi uống.

Sử dụng cây lạc tiên

Lạc tiên có tính mát, vị đắng nhẹ, không chứa độc tố nên rất an toàn khi sử dụng. Dân gian sử dụng cây thuốc này chữa mất ngủ bằng cách sử dụng trà hàng ngày. Các thực hiện đơn giản như sau:

• Cây lạc tiên tươi, chặt nhỏ sau đó phơi khô
• Sử dụng khoảng 50g lạc tiên khô rửa sạch với nước
• Cho lạc tiên vào nồi, thêm 2 lít nước đun sôi sau đó tắt bếp, hãm từ 5 – 10 phút.
• Lấy nước lạc tiên ra uống, có thể thay nước lọc hàng ngày.

Kiên trì sử dụng trong 1 tháng bạn sẽ thấy giấc ngủ được cải thiện.

Sử dụng tâm sen chữa mất ngủ

Trong tâm sen có nhiều alcaloid giúp dưỡng tâm, an thần rất tốt, vì thế giúp người dùng dễ dàng ngủ ngon và sâu giấc hơn. Bạn có thể sử dụng tâm sen chữa khó ngủ như sau:

• Cách 1: Pha trà tâm sen

Cách này thực hiện đơn giản và được nhiều người áp dụng nhất. Bạn lấy một lượng tâm sen vừa đủ sau đó đổ nước pha trà bình thường. Thời gian hãm là khoảng 15 – 20 phút, khi thấy tâm sem lắng xuống đáy ấm trà là có thể sử dụng được. Ngoài ra để tăng thêm hương vị thơm ngon bạn có thể thêm chút cam thảo dạng miếng vào trà.

• Cách 2: Mất ngủ ăn hạt sen 

Ngoài tâm sen thì sử dụng hạt sen chữa mất ngủ cũng rất tốt. Bạn có thể thực hiện đơn giản bằng cách nấu chè. Nguyên liệu gồm có 100g hạt sen tươi, nửa cân nhãn lồng, 200g đường phèn.  Đem bỏ nấu chè tuần ăn 3 lần sẽ thấy tình trạng bệnh được cải thiện đáng kể.

Chuối xanh chữa mất ngủ

Serotonin có trong chuối xanh có tác dụng duy trì giấc ngủ tự nhiên, giúp ngủ sâu giấc hơn. Ngoài ra vitamin C và vitamin B6, tinh bột, chất xơ có trong chuối xanh giúp điều hòa hệ thần kinh, não bộ dễ đưa cơ thể chìm sâu vào giấc ngủ. Cách chữa mất ngủ bằng chuối xanh thực hiện như sau:

• Chuẩn bị 1 quả chuối xanh, 1 thìa 1 bột quế cùng 600ml nước. Chuối xanh cắt bỏ đầu đuôi rồi cho vào nồi nước sôi.
• Luộc chín với lửa tới khi sôi thì tiếp tục luộc trong khoảng 20 phút thì tắt bếp.
• Lấy phần nước chuối luộc uống trước khi ngủ 1 tiếng. Sau ăn 10 phút thì ăn quả chuối xanh vừa luộc sẽ mang tới hiệu quả bất ngờ.

Bài thuốc Đông y trị mất ngủ

Mất ngủ trong Đông y còn được gọi là thất miên hoặc bất mị. Nguyên nhân chủ yếu gây ra bệnh là do cơ thể bị các yếu tố ngoại tà xâm nhập, tích tụ nhiều độc tố gây nhiễu loạn thần trí, tâm trí mà mất ngủ. Bài thuốc Đông y sử dụng thảo dược thiên nhiên để tống tiễn nguyên nhân gây bệnh, đồng thời bồi bổ chính khí, nâng cao thể trạng. Bạn có thể áp dụng một số bài thuốc sau đây:

Bài thuốc cho giấc ngủ sâu, dưỡng tâm

• Chuẩn bị: lạc tiên khô 20g; 6g cam thảo; 12g hạt sen, 2g lá vông; 6g xương bồ. Thêm vào táo nhân sao 10g; lá tre 10g; lá dâu 10g.
• Cách dùng: Cho hỗn hợp trên sắc cùng 750ml nước, sắc tới khi cạn còn 250ml thì tắt bếp. Chắt nước cốt để uống mỗi ngày 1 lần, kiên trì sử dụng liên tục trong 1 tuần sẽ cảm nhận được hiệu quả.

Bài thuyết bổ tâm an thần, tư âm dưỡng huyết

• Nguyên liệu: nhân sâm 18g, đan sâm, phục linh, cát cánh, viễn chí, ngũ vị tử mỗi vị 15g. Thêm vào thiên môn đông, toan táo nhân, đương quy nhân, bá tử nhân mỗi vị 60g; sinh địa hoàng 120g.
• Thực hiện: Đem tán các vị thuốc thành bột mịn sau đó luyện thành mật làm hoàn to bằng hạt đỗ. Mỗi lần sử dụng 1 hoàn cùng nước sôi để nguội, uống khi bụng đói vào sáng – trưa – tối.

Một số biện pháp hỗ trợ khó ngủ, rối loạn giấc ngủ

Mất ngủ trầm trọng có thể gây ra nhiều hệ lụy đáng tiếc, vì thế mỗi người phải nêu cao tinh thần “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Để phòng tránh và ngăn chặn mất ngủ, rối l
oạn giấc ngủ bạn cần ghi nhớ một số lưu ý sau đây:

• Cố gắng hình thành thói quen đi ngủ và thức giấc theo một khung giờ cố định. Hạn chế tình trạng “ngủ ngày cày đêm”, buổi trưa nên ngủ từ 20 – 30 phút là hợp lý.
• Trước khi đi ngủ không nên ăn quá no hoặc thu nạp thực phẩm nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh bởi khiến cơ thể khó tiêu hóa. Điều này dễ gây nặng bụng và khó đi vào giấc ngủ.
• Tuyệt đối không sử dụng rượu, bia, đặc biệt là cafein vào buổi chiều và tối.
• Học tập và làm việc có điều độ, loại bỏ những căng thẳng, áp lực từ công việc ra khỏi đầu. Bạn có thể thực hiện một số biện pháp thư giãn như nghe nhạc, tắm nước ấm, ngồi thiền, tâm sự nỗi lòng với bạn bè, người thân.
• Tạo môi trường ngủ hoàn hảo là cách giúp bạn ngủ ngon hơn. Hãy vệ sinh phòng ngủ thường xuyên, giữ không gian sạch sẽ và thoáng mát.
• Nên dành thời gian vận động, thể dục thể thao mỗi ngày để nâng cao sức khỏe cũng như cải thiện giấc ngủ.
• Bổ sung các loại thực phẩm tốt cho hệ thần kinh như: chuối, bí đỏ, hạt sen, súp lơ xanh, các loại đậu,…
• Không lạm dụng thuốc ngủ, chỉ uống khi có sự chỉ định của bác sĩ để không phải lệ thuộc thuốc.

Trên đây là những thông tin về bệnh mất ngủ mà chúng tôi muốn chia sẻ gửi tới bạn đọc. Hy vọng bài viết cung cấp những kiến thức hữu ích giúp các bạn sớm phát hiện ra chứng khó ngủ và điều trị đúng cách.

Xem thêm: 9 loại thuốc đau dạ dày dạng sữa tốt nhất được dùng phổ biến